Osiedle Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator” w Łodzi

---

Historia

W 1915 roku zainicjowano działalność Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator”, które jest jednym z najstarszych w Polsce oraz najstarszym w Łodzi stowarzyszeniem spółdzielczym zajmującym się budownictwem mieszkaniowym. W 1925 roku zapadła decyzja o realizacji projektu budowy osiedla przy ulicy Koeniga, która w 1930 roku w uznaniu działalności tej spółdzielni została przemianowana na ul. Lokatorską. Wiosną 1925 roku położono kamień węgielny pod inwestycję. Początkowo planowano wzniesienie 13 budynków z 18 jednostkami mieszkalnymi, składającymi się z jednego pokoju i kuchni, a także dwu- i trzypokojowych mieszkań.

Osiedle było realizowane w trzech etapach. W latach 1925–1927 wzniesiono trzy budynki według projektu Adolfa Goldberga, które usytuowane zostały wzdłuż ul. Lokatorskiej. W drugim etapie powstały dwa obiekty ulokowane w środkowej części kwartału oraz przy ul. Sejmowej. Ostatni etap, realizowany w latach 1927–1936, przebiegał pod nadzorem Franciszka Helińskiego, długoletniego działacza spółdzielczego i późniejszego prezesa towarzystwa. Ten etap przybrał formę nowoczesnego bloku wzdłuż ul. Łącznej.

Warto zaznaczyć, że ze względu na rozbudowaną infrastrukturę, czynsze w tym osiedlu były dosyć wysokie. To spowodowało, że zamiast robotników, osiedle zamieszkiwała głównie kadra nauczycielska, co było sprzeczne z pierwotnym zamysłem.

Na rok 2021, blok znajdujący się przy ul. Łącznej przeszedł remont i wciąż jest zamieszkany. Natomiast budynki przy ul. Lokatorskiej pozostają niezamieszkane. Część z tych budynków zajmują siedziby Centrum Kultury Młodych oraz administracja Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator”. Osiedle zyskało przydomek Stare Osiedle, gdyż było pierwszym kompleksem mieszkalnym zrealizowanym przez wspomniane Towarzystwo.

Do pozostałych osiedli wybudowanych przez spółdzielnię można zaliczyć: osiedla Doły-Wschód, im. Reymonta, Żeromskiego, Konopnickiej na Teofilowie, Gagarina-Bednarska na Chojnach, Zgierska-Stefana na Julianowie, a także Radogoszcz-Wschód.

Infrastruktura osiedla

Na osiedlu Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator” zbudowano kompleksową infrastrukturę, która zapewnia mieszkańcom różnorodne udogodnienia. W chwili jego powstania zrealizowane zostały przyłącza do systemów kanalizacyjnych, wodociągowych, gazowych oraz elektrycznych, co zapewniało niezbędne wsparcie dla codziennego życia. Dodatkowo, w ramach infrastruktury, zainstalowano również studnię.

Każdy budynek na terenie osiedla był wyposażony w mechaniczne pralnie, suszarnie oraz magle, co znacznie ułatwiało mieszkańcom obowiązki domowe. Osiedle oferowało także szereg obiektów społecznych, w tym przedszkole, świetlicę, sklep spółdzielczy oraz klub towarzyski. Mieszkańcy mieli dostęp do łaźni oraz solarium, które znajdowało się na dachu budynku usytuowanego przy ulicy Łącznej.

W zakresie rekreacji, osiedle oferowało boisko do gry w siatkówkę i koszykówkę, a także kort tenisowy, co sprzyjało aktywnemu trybowi życia. Dla najmłodszych mieszkańców stworzono ogródek jordanowski oraz tor saneczkowy, a także ślizgawkę, gdzie dzieci mogły bezpiecznie bawić się i rozwijać swoje umiejętności. Co więcej, w planach przewidywano również budowę basenów dla dzieci i dorosłych, co miało na celu dalsze zwiększenie atrakcyjności osiedla.

Architektura

Osiedle zostało zrealizowane w trzech fazach, co świadczy o jego złożonym i przemyślanym procesie budowlanym. W pierwszym etapie, który miał miejsce w latach 1925–1927, zaprojektowane przez Adolfa Goldberga budynki przybrały formę stylu dworkowego. Charakteryzują się one spadzistymi dachami pokrytymi czerwoną karpiówką, a także mansardami oraz efektownymi gzymsami. Dodatkowo, osiedle wzbogacone zostało o arkadowe elewacje uzupełnione kolumnami.

W ramach drugiego etapu, który dotyczył ul. Sejmowej, zbudowano dwa kolejne obiekty. Ten fragment osiedla wprowadził pewne uproszczenia odnośnie do stylu dworkowego, co nadało mu nowoczesniejszy charakter.

Trzeci etap, zrealizowany w latach 1932 lub 1936 według projektu Wacława Kowalewskiego, choć wskazuje także na zaangażowanie Stefana Derkowskiego i wcześniejszy pomysł Adolfa Goldberga, wyróżniał się innym, bardziej modernistycznym podejściem. Budynek ten, mający proste i czyste elewacje oraz spłaszczony dach, był wyposażony w przeszklone klatki schodowe, które dodawały mu lekkości.

Całość dopełniają duże okna ze szprosami oraz balkony z ażurowymi balustradami, a szczególnym ich elementem są narożne okna, które wprowadzają do architektury niepowtarzalny styl. Interesującym rozwiązaniem jest również wycofana środkowa część bloku w stosunku do reszty fasady, co podkreśla jego unikalny charakter.

Tablice pamiątkowe

Na ścianie budynku według adresu ul. Lokatorska 11 w Łodzi umieszczona została tablica, która została ufundowana przez Oddział Łódzki Związku Literatów Polskich. W ten sposób upamiętniono Antoniego Kasprowicza, znanego jako poetę, który był również mieszkańcem tego budynku. Tablica zawiera ważny tekst, który brzmi:

W tym domu mieszkał i tworzył Antoni Kasprowicz – 1908–1981 – wybitny poeta i wierny swemu miastu piewca Łodzi robotniczej.

Oprócz tego, na osiedlu znajduje się inna tablica, która oddaje hołd działaczom i członkom spółdzielni, którzy zginęli w trakcie II wojny światowej. Napis na tej tablicy brzmi:

Pamięci działaczy i członków spółdzielni „Lokator” poległych w walce o wolność i demokrację w latach 1939–1945.

---

Oceń: Osiedle Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator” w Łodzi

---