Adolf Goldberg, urodzony 27 grudnia 1889 roku w Łodzi, to postać, której życie i działalność mają istotne znaczenie w historii polskiego budownictwa. Jako polski architekt i urbanista żydowskiego pochodzenia, jego wkład w rozwój architektury miejskiej jest niezaprzeczalny. Niestety, okoliczności jego śmierci pozostają niejasne, a wiele wskazuje, że zmarł prawdopodobnie w latach 1939–1945, w tragicznych czasach II wojny światowej.
Jego prace i projekty stanowią cenny dorobek, który zasługuje na szczegółowe badania i dokumentację, umożliwiające przyszłym pokoleniom zrozumienie jego wkładu w rozwój miast, w których mieszkał i pracował.
Życiorys
W 1908 roku Adolf Goldberg zakończył naukę w Szkole Zgromadzenia Kupców w Łodzi. Rok później, w 1909, zdał maturę w Krakowie. W okresie przed rozpoczęciem studiów oraz w ich trakcie, był zatrudniony w biurach S. J. Landaua oraz w firmie A. Zarske. W 1917 ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki w Monachium.
W latach 1919–1921 pełnił funkcję kierownika Oddziału Zabudowy Miasta w Łodzi. Na tym stanowisku był odpowiedzialny za wdrażanie Zarysu przygotowawczego oraz programu ogólnego planu zabudowy Łodzi i jej okolic. Wówczas także zajmował się planowaniem zabudowy miasta według założeń Planem Rancka – pierwszego regulacyjnego planu Łodzi, który został opracowany przez Christophera Rancka w trakcie I wojny światowej. Plan ten obejmował takie aspekty jak politykę komunalną, budownictwo mieszkaniowe, ciag sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej, wydzielenie obszaru na lotnisko i wyznaczenie stref przemysłowych na południowo-wschodnich terenach Łodzi.
Goldberg odpowiadał również za realizację planu zabudowy i regulacji miasta Zgierza. Był członkiem zarządu i współzałożycielem Koła Architektów i Budowniczych w Łodzi, które utworzył wraz z Piotrem Brukalskim. Dodatkowo, aktywnie uczestniczył w Łódzkim Oddziale Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz był delegatem na Zjazd Delegacji Architektów Polskich, który odbył się w 1927 roku.
W 1930 roku założył biuro architektoniczne GO-GO, gdzie projektował budynki w różnych stylach, takich jak historyzm, modernizm oraz art déco. Jego artykuły na tematy artystyczne ukazywały się w łódzkiej prasie.
Goldberg zamieszkiwał w Łodzi przy ul. Długiej 67 (obecnie ul. Gdańska), a później przy ul. Andrzeja 13 (aktualnie ul. Andrzeja Struga). Jego losy zakończyły się tragicznie – zginął podczas Holokaustu, pozostawiając po sobie nieznane daty i miejsce śmierci.
Realizacje
Adolf Goldberg był utalentowanym architektem, który zrealizował wiele interesujących projektów w Łodzi oraz okolicach. Poniżej przedstawiamy zestawienie jego najważniejszych realizacji:
- Willa Eugeniusza Glezera (1922–1927) zlokalizowana przy ul. S. Jaracza 84 w Łodzi,
- Osiedle Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator” w Łodzi, które powstało w latach 1925–1932, w tym również ogrody,
- Dom własny usytuowany we wsi Chełmy (1928), charakteryzujący się stylem modernistycznym z elementami art déco,
- Miasto ogród „Uroczysko Chełmy” (1930), w ramach którego zrealizowano szereg budynków letniskowych oraz sanatorium dla astmatyków, które zaprojektował doktor Rakowski,
- Dom znajdujący się przy al. Kościuszki 57 w Łodzi (1930),
- Zespół dziesięciu drewnianych domów na Stokach (1933), które wzniesiono dla Ireneusza Wojciechowskiego,
- Willa przy ul. Narutowicza 76 w Łodzi (1934–1936),
- Dom przeznaczony dla kolonii letniej łódzkiej Miejskiej Szkoły Pracy, który znajdował się we Włodzimierzowie koło Piotrkowa Trybunalskiego (1936),
- Nowa synagoga, która miała zastać zrealizowana w południowo-wschodnim narożniku placu Kościuszki w Konstantynowie Łódzkim, jednak została zniszczona podczas II wojny światowej. Był to nowoczesny budynek z elementami art déco.
Przypisy
- a b c d e In memoriam – Pamięci Architektów Polskich – Adolf Goldberg [online], www.archimemory.pl [dostęp 06.04.2023 r.]
- a b KrzysztofK. Stefański KrzysztofK., Ludzie, którzy zbudowali Łódź: leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Ksie̜ży Młyn Dom Wydawniczy, 2009, ISBN 978-83-61253-44-0 [dostęp 06.04.2023 r.]
- a b c d e f WojciechW. Pardała WojciechW., Adolf Goldberg – (pod)łódzki (nie)znany architekt i (nie)znany urbanista, „Łódź U Like”, 7/8, Wydawnictwo Politechnika Łódzka, 2017, ISBN 978-83-7283-869-8 [dostęp 06.04.2023 r.]
- a b AnetaA. Stawiszyńska AnetaA., Łódź pod okupacją niemiecką w nowych granicach z 1915 r., [w:] Atlas historyczny miasta Łodzi, Łódź 2020 [online] [dostęp 03.04.2021 r.]
- StanisławS. Lenartowicz StanisławS. (red.), Zabudowa m. Zgierza, „Praca” (53), bc.wbp.lodz.pl, 23.02.1920 r. [dostęp 06.04.2023 r.]
- Koło Architektów w Łodzi, „Głos Kupiectwa” (14), 15.07.1928 r.
- a b c [Spis ludności Łodzi] Goldberg, Reference code 39/221/0/4.12/24613, Archiwum Państwowe w Łodzi, 1916, s. 51.
- Ewidencja Zabytków w Łodzi [online], 2012.
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Eugeniusz Kenig | Jakub Wujek (architekt) | Ludwik Mackiewicz | Hugo Pill | Zenon Neumark | Sławomir Arabski | Janusz Wyżnikiewicz | Władysław Łukawski | Piotr Sembrat | Mieczysław Łęczycki | Janusz Dietrych | Zdzisław Lipski | Stanisław Chrabelski | Stanisław Łukasiewicz (profesor mechaniki) | Zdzisław Wlazłowicz | Mieczysław Mołdawa | Jerzy Wilk (architekt) | Zygmunt Bryl | Zdzisław Bieńkowski | Daniel LibeskindOceń: Adolf Goldberg