Szkoła Zgromadzenia Kupców w Łodzi

---

Historia

Na początku XX wieku Zgromadzenie Kupców w Łodzi podjęło decyzję o budowie nowego gmachu szkolnego, który miał zastąpić dotychczasową placówkę mieszczącą się przy ul. Dzielnej 41 (dziś ul. prez. G. Narutowicza). W 1903 roku odrzucono projekt przygotowany przez Franciszka Chełmińskiego, a rok później, mimo ogólnopolskiego konkursu, nie rozpoczęto realizacji zamierzeń budowlanych. Powodem tego były strajki i niestabilna sytuacja polityczna w Polsce, które wstrzymały plany budowy.

W miarę upływu czasu, ponownie ruszono z projektem, a do współpracy zaproszono Dawida Lande, Gustawa Landau-Gutentegera oraz Piotra Brukalskiego, z których dwaj ostatni przedstawili projekt, który doczekał się realizacji. Budowa gmachu miała miejsce w latach 1909-1911 i została zrealizowana przez firmę Ch.J. Tylera.

Nowo wybudowany budynek charakteryzował się nowoczesnymi rozwiązaniami, takimi jak żelbetonowe stropy, centralne ogrzewanie oraz bieżąca woda. W obiekcie znajdowało się 20 sal wykładowych, dwie aule przystosowane do zajęć z chemii i fizyki, sale przeznaczone do rysunków, pokój do rekreacji, laboratoria, biblioteka, czytelnia oraz pomieszczenia na zbiory.

7 marca 1909 roku w nowym budynku miało miejsce zebranie organizacyjne łódzkiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (prekursor Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego). W trakcie spotkania wybrano Wacława Klossa na przewodniczącego oddziału, pełniącego równocześnie funkcję dyrektora szkoły. Dla upamiętnienia tego wydarzenia na murze budynku zamontowano tablicę pamiątkową.

Gimnazjum funkcjonowało w gmachu aż do momentu jego zajęcia przez niemieckich okupantów w 1939 roku.

Osoby związane ze szkołą

Dyrektorzy

• Wacław Kloss (1909–1920),
• Antoni Władysław Idźkowski (1920–1939).

Nauczyciele

• Adam Ferens,
• Łukasz Alfred Fuchs, nauczyciel korespondencji handlowej.

Absolwenci

Można wyróżnić wiele znanych osób, które ukończyły tę placówkę: zobacz też kategorię: Absolwenci Szkoły Zgromadzenia Kupców w Łodzi.

• Marian i Kazimierz Brandysowie,
• Jan Czechowski,
• Stefan Gorski,
• Stanisław Groniowski,
• Zygmunt Hertz,
• Jan Kowalewski,
• Henryk Kozanecki,
• Zygmunt Lorentz,
• Arkadiusz Musierowicz,
• Leszek Pawłowski,
• Alfred Siebeneichen,
• Filip Śmiłowski,
• Wacław Wagner.

Inni

• Markus Silberstein – członek rady nadzorczej placówki,
• Stanisław Silberstein – przewodniczący komitetu budowy gmachu,
• Gustaw Wassercug – uczeń relegowany ze szkoły.

Uniwersytet Łódzki

W okresie międzywojennym w budynku działały również inne instytucje, takie jak Instytut Nauczycielski Koła Łódzkiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół średnich i Wyższych (1921–1928) oraz Wyższa Szkoła Nauk Społecznych i Ekonomicznych (1925–1928) – instytucje te kontynuowały swoją działalność w ramach Uniwersytetu Łódzkiego.

Po II wojnie światowej budynek przeszedł w ręce Uniwersytetu Łódzkiego w 1945 roku, stając się jednym z pierwszych, które w całości miały być wykorzystywane na potrzeby szkolnictwa wyższego. Umieszczono w nim Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, który funkcjonował aż do reorganizacji w 1951 roku. Ostatecznie, po kolejnych przekształceniach, budynek stał się siedzibą Wydziału Chemii, który działał tam do 2010 roku. W przylegającej do gmachu auli, przystosowanej z dawnej sali gimnastycznej, odbywały się posiedzenia senatu Uniwersytetu Łódzkiego.

Remont budynku rozpoczął się w 2012 roku i zakończył w 2015 r., a jego efektem było przeniesienie rektoratu Uniwersytetu Łódzkiego z budynku przy ul. G. Narutowicza 65 do nowo odnowionej siedziby.

W filmie

Warto dodać, że gmach był wykorzystywany jako plener filmowy, m.in. w serialu „Daleko od szosy” Zbigniewa Chmielewskiego z 1976 roku (laboratoria studenckie Instytutu Chemii Uniwersytetu Łódzkiego), w filmie historycznym „Gorączka” Agnieszki Holland z 1980 roku (siedziba carskiej policji) oraz w thrillerze „Taran” Mirosława Dembińskiego z 1993 roku (laboratoria biologiczne, w których prowadzone były eksperymenty z jadem tarantuli).

Architektura

Gmach budynku przyciąga uwagę swoją trzypiętrową konstrukcją, wyraźnie zaznaczającą ryzalitami bocznymi oraz płytkim ryzalitem umiejscowionym w centrum frontowej elewacji. Elewacja wschodnia, z kierunkiem na park im. St. Staszica, charakteryzuje się wyraźnym ryzalitem zwieńczonym elegancką kopułą, w której umieszczono klatkę schodową, co dodaje gmachowi monumentalności.

Od zachodniej strony budynku znajduje się dawna sala gimnastyczna, która została przebudowana na aulę. Budynek ten jest połączony z główną strukturą za pomocą funkcjonalnego łącznika. Dzięki temu zachowana została integralność całego kompleksu.

Trójdzielne i wysokie okna na ostatniej kondygnacji, zwieńczone łagodnymi łukami, nadają budowli secesyjny urok. Można zauważyć, że ornamenty zdobiące gmach nawiązują do stylu secesyjnego wywodzącego się z wiedeńskich tradition. Sala gimnastyczna z kolei została wzbogacona pionowymi detalami, które wizualnie podwyższają całą konstrukcję.

Zdecydowane podkreślenie rytmu zarówno pionowych, jak i poziomych podziałów konstrukcyjnych, a także dużych okiennych otworów, w połączeniu z prostym zamknięciem elewacji i spłaszczonymi dachami, sprawia, że architektura gmachu przyjmuje charakter nowoczesny. W ten sposób harmonizuje klasyczny styl z nowatorskimi rozwiązaniami, czyniąc z niego przykład modernistycznej architektury.

---

Oceń: Szkoła Zgromadzenia Kupców w Łodzi

---