Ulica Wschodnia w Łodzi

---

Historia

Historia ulicy, która została wytyczona w latach 1821-1823, jest ściśle związana z regulacją osady sukienników, znanej jako Nowe Miasto. Ta nowa dzielnica powstała po drugiej stronie rzeczki Łódka, na południe od Starego Miasta. Osiedle zaaranżowano w kształcie kwadratu, wokół oktagonalnego rynku, który współcześnie nosi nazwę plac Wolności. Tu skrzyżowały się prostopadłe ulice, a całość była otoczona przez ulice: Zachodnią, Północną, Wschodnią oraz Południową.

Na Wschodniej, pod numerem 19, mieszkał w latach 1899-1900 marszałek Józef Piłsudski, ukrywający się pod innym nazwiskiem. W tym czasie prowadził tajną drukarnię „Robotnika”, będącego organem Polskiej Partii Socjalistycznej, która funkcjonowała do 22 lutego 1900 roku. Tego dnia carska Ochrana aresztowała drukarzy i zlikwidowała działalność. W miejscu, gdzie kiedyś mieściła się drukarnia, umieszczono pamiątkową tablicę. Osobny artykuł:Tablica pamiątkowa poświęcona Józefowi Piłsudskiemu przy ulicy Wschodniej w Łodzi.

Nieopodal, przy ulicy Wschodniej 50 przebywał także Władysław Reymont, laureat Nagrody Nobla oraz autor powieści „Chłopi”. Przygotowania do tego znakomitego dzieła rozpoczął w 1896 roku, spędzając blisko rok w Łodzi.

Podczas II wojny światowej przy ulicy Wschodniej odbyły się dramatyczne wydarzenia. W okolicy placu węglowego, tuż przy skrzyżowaniu z ulicą Południową, spadła jedna z niewielu bomb zrzuconych na Śródmieście Łodzi. Szczęśliwie nie spowodowała ona poważnych zniszczeń. Jesienią 1939 roku, w czasie okupacji niemieckiej, na ulicy Wschodniej zajęto znaczną ilość polskich widokówek przedstawiających kamienicę z numerem 19. Były to jedne z pierwszych pocztówek, jakie żołnierze Wehrmachtu wysłali do swoich rodzin z zajętej Łodzi, z dodatkową adnotacją w języku niemieckim, jeszcze przed zmianą nazwy Łodzi na Litzmannstadt.

Na ulicy tej mieścił się także szynk Kokolobolo, który stał się ulubionym miejscem legendarnej postaci łódzkiego półświatka – Ślepego Maksa.

Ulica Wschodnia miała swoje wahania w nazwach. Po raz pierwszy zmieniła ją w 1935 roku, upamiętniając marszałka Józefa Piłsudskiego. Następnie, w okresie okupacyjnym, otrzymała nazwę Oststrasse. Po wojnie wrócono do jej pierwotnej formy.

Opis

„Numeracja ulicy Wschodniej nie rozpoczyna się od numeru 1. Jest to rezultatem wyburzeń, które miały miejsce od 1941 roku, kiedy to powstało łódzkie getto. Celem tych wyburzeń było stworzenie tzw. pasa sanitarnego, mającego oddzielać getto od reszty miasta. Ostateczne uporządkowanie terenów po wyburzeniach miało miejsce dopiero po zakończeniu II wojny światowej.

W latach 50. XX wieku na tych gruntach zorganizowano Park Staromiejski, który lokalnie znany jest jako Park Śledzia. Na niektórych fragmentach parku do dzisiaj można zobaczyć ceglane fundamenty dawnych kamienic. Północna część ulicy Wschodniej, obejmująca kilka początkowych numerów, znalazła się od 1940 roku w granicach Getta Litzmannstadt. Wówczas powstały przeszkody, które spowodowały zmiany w strukturze ulicy, widoczne do dzisiaj.

W nieistniejących obecnie budynkach o początkowych numerach mieszkały m.in. jatki żydowskie ze sprzedażą mięsa koszernego. Wschodnia łączyła się z ulicą Wolborską, gdzie znajdowała się znana synagoga w stylu neomauretańskim. Ulica ta stanowiła główną arterię, przy której miała miejsce akcja przesiedleń Żydów zamieszkujących tereny na południe od współczesnej ulicy Północnej.

Na zachowanych fotografiach z początku lat 40. XX wieku można zauważyć, że północna część ulicy była wyżej ukształtowana niż centralne fragmenty. Po wojnie teren został zniwelowany, a pozostałością po wcześniejszym ukształtowaniu pozostaje wzniesienie w północnej części Parku Staromiejskiego.

Przed okresem wojennym, ulica Wschodnia była w przeważającej większości zamieszkana przez ludność żydowską. Stanowiła centrum rzemiosła, przyciągając mistrzów krawiectwa, kaletnictwa oraz kuśnierstwa. Północna część ulicy obfitowała w jatki, podczas gdy południowa oraz centralna część została zabudowana kamienicami czynszowymi, które cechowały się wspaniałymi frontonami zdobionymi sztukaterią.

W wyniku wojny większość żydowskich mieszkańców ulicy Wschodniej została przesiedlona do getta, a następnie zamordowana w obozach śmierci.

Obecnie przy ulicy Wschodniej funkcjonują dwie galerie sztuki: „Wschodnia” i „Rynek Sztuki”, a także redakcja miesięcznika Tygiel Kultury, oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz oddział Związku Literatów Polskich.

Numeracja i kody pocztowe

Na Ulicy Wschodniej w Łodzi obowiązuje określona systematyka numeracji budynków oraz przypisane kody pocztowe, które są istotne dla identyfikacji lokalizacji.

• numery parzyste: 10-74,
• numery nieparzyste: 5a-69,
• kody pocztowe: 91-417 (2-26, 1-19), 90-272 (21-47), 90-271 (28-52), 90-267 (49-53), 90-263 (54-58), 90-266 (60-d.k., 55-d.k.).

Ważniejsze obiekty

Na ulicy Wschodniej w Łodzi znajduje się wiele synagog, które stanowią istotny element lokalnej historii i kultury. Oto wybrane obiekty:

• Synagoga Chunego Hamburskiego w Łodzi,
• Synagoga Arona Kona w Łodzi (ul. Wschodnia 10),
• Synagoga Arona Russaka w Łodzi,
• Synagoga Wigdora Jakubowicza i Chaskiela Banata w Łodzi (ul. Wschodnia 18),
• Synagoga Zalmana Bibergala i Majera Lichtensztejna w Łodzi (ul. Wschodnia 24),
• Synagoga Zeliga Rajbenbacha w Łodzi (ul. Wschodnia 25),
• Synagoga Arona Czlenowa i Zalmy Krenicera w Łodzi,
• Synagoga Zalmana Bibergala i Majera Lichtensztejna w Łodzi (ul. Wschodnia 29),
• Synagoga Szlamy Kaca w Łodzi (ul. Wschodnia 33),
• Synagoga Pinkusa Libermana w Łodzi,
• Synagoga Arona Rokmana i Dawida Epsztejna w Łodzi,
• Synagoga Szmula Szlamowicza w Łodzi,
• Synagoga Majera Kestenberga w Łodzi,
• Synagoga Berka Lipszyca w Łodzi,
• Synagoga Abrama Lipszyca w Łodzi (ul. Wschodnia 53),
• Synagoga Chaima Nejmana w Łodzi (ul. Wschodnia 54),
• Synagoga Icka Szalmy Mowszowicza w Łodzi,
• Synagoga Abrama Lipszyca w Łodzi (ul. Wschodnia 58),
• Synagoga Mendela Krakowskiego w Łodzi,
• Synagoga Bencjona Kissyna w Łodzi.

---

Oceń: Ulica Wschodnia w Łodzi

---