Plac Komuny Paryskiej w Łodzi

---

Układ

Plac Komuny Paryskiej znajduje się w południowo-zachodnim rogu ulicy Juliana Tuwima oraz ulicy Henryka Sienkiewicza. Od strony południowej, plac jest bezpośrednio powiązany z Pasażem Schillera.

Historia

Działka, na której zrealizowano północną część rynku, przez przeważającą część XIX wieku była własnością Zgromadzenia Majstrów Tkackich. Rozciągała się ona od ul. Piotrkowskiej i przez dłuższy okres pozostawała niezabudowana. To miejsce było wykorzystywane do organizacji różnorodnych zabaw i ślizgawek. W połowie XIX wieku, dokładnie w latach 50., na południowo-wschodnim rogu obecnego skrzyżowania zbudowano drugą świątynię katolicką w Łodzi oraz pierwszą murowaną – kościół Podwyższenia Świętego Krzyża. W kolejnej dekadzie planowano na terenie placu Majstrów Tkackich budowę instytucji, która miała stać się pierwszą uczelnią wyższą w mieście – Instytutu Politechnicznego, jednak plany te ostatecznie nie zostały zrealizowane.

W owym czasie rozważano również utworzenie przestronnego placu w tym miejscu. Koncepcja na nowo powróciła w dwudziestoleciu międzywojennym. Ostatecznie plac został zrealizowany na gruntach, które miasto przejęło za długi od zbankrutowanej rodziny fabrykanckiej – Heinzlów. Jego południowy bok wyznaczono wzdłuż nowo wytyczonej, krótkiej ulicy, która została nazwana Nowo-Świętokrzyska. Początkowo plac nie miał nazwy, więc potocznie określano go placem przy ulicy Świętokrzyskiej. W drugiej połowie lat 30. XX wieku przy tej ulicy wzniesiono trzy modernistyczne kamienice oraz okazałą willę, z których ostatnia (pod nr 4) została ostatecznie otynkowana dopiero w latach 70. XX stulecia.

W aktualnej formie plac ukształtował się na początku lat 50. XX wieku, kiedy na terenie dawnym klubu sportowego „Union-Touring” powstał parking i stacja benzynowa, wchodząca w skład północnej części obecnego placu. Na drugiej, południowej części wolnego terenu, stworzono skwer. Jednak tradycyjny XIX-wieczny układ z dużym, wewnętrznym podwórzem został zachowany. Obszar ten został uporządkowany i przemianowany (wówczas ok. 50 metrów od geograficznego środka Łodzi na skrzyżowaniu ul. Piotrkowskiej i J. Tuwima) na plac Komuny Paryskiej. Nazwę nadano w 80. rocznicę wydarzeń w Paryżu z 1871 roku, co spowodowało, że dotychczasowa nazwa południowej pierzei o nazwie ulicy Świętokrzyskiej przestała obowiązywać.

Te działania były związane z kształtowaniem się w rejonie centrum decyzyjnego miejskich władz, które postanowiły ulokować swoje siedziby w pałacu Juliusza Heinzla przy ul. Piotrkowskiej 104. Pałac zintegrowano z budynkami fabrycznymi, które adaptowano na biura oraz Salę Posiedzeń ówczesnej Miejskiej Rady Narodowej. Oficyny, w których wcześniej znajdowała się tkalnia, zostały zlikwidowane, a ich fasady ujednolicone, nadając im surowy kształt, pozbawiony praktycznie ozdób. Budynki te znajdują się po zachodniej stronie pl. Komuny Paryskiej, gdzie również powstał obszerny parking. Autorem projektu przebudowy był Ignacy (Izaak) Gutman.

Wszystkie budynki pofabryczne, które usytuowane były na zapleczu placu, przekształcono na biura, w tym Salę Posiedzeń ówczesnej Miejskiej Rady Narodowej. Plac ulokowany w tym układzie znalazł się w tylnej części tego zespołu architektonicznego. Pałac Juliusza Heinzla oraz przyległe do niego budynki do dnia dzisiejszego pełnią funkcję siedziby władz uchwałodawczych oraz wykonawczych Łodzi.

Czasy współczesne

W latach 90. XX wieku oraz w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku charakterystycznym punktem placu był nieduży kamienny murek, znajdujący się nadal tuż obok stacji benzynowej. Murek ten służył jako miejsce spotkań towarzyskich, gdzie mieszkańcy chętnie spędzali czas konsumując alkohol.

Rok 2006 był przełomowy, gdyż na małym skrawku zieleni pomiędzy pl. Komuny Paryskiej a ul. Tuwima zbudowano fontannę. W tym samym roku Rada Miejska Łodzi przyznała skwerowi nazwę Powstania Węgierskiego 1956, co miało na celu upamiętnienie wydarzeń, które miały miejsce na Węgrzech w 1956 roku.

W kwietniu 2014 roku radni z ramienia Prawa i Sprawiedliwości zasugerowali przemianowanie pl. Komuny Paryskiej na pl. Prez. Lecha Kaczyńskiego oraz zainstalowanie na jego południowo-zachodniej części pomnika tej postaci. Inicjatywa ta spotkała się z wyraźnym sprzeciwem większości łodzian i stała się impulsem do powstania happeningu, w ramach którego na przedwcześnie odsłoniętą tablicę, która miała nosić nową nazwę, naklejono napis „Plac Boba Marleya” w tym samym kolorze i stylu czcionki. Ostatecznie do zaproponowanej zmiany nie doszło.

W 2018 roku skwer, graniczący ze stacją benzynową, został przemianowany decyzją Rady Miejskiej Łodzi na „skwer Wiedźmina”. Miała to być forma uhonorowania 70 urodzin pisarza Andrzeja Sapkowskiego, który od 2008 roku jest honorowym obywatelem miasta.

Obszar placu będzie poddany rewitalizacji w okresie od kwietnia do czerwca 2024 roku. Nawierzchnia, dotychczas asfaltowa, zostanie zastąpiona brukowaną, a w przestrzeni zielonej dokonano sadzenia kwiatów, drzew oraz innych krzewów. Dodatkowo, przewidziano przyłącze wody, co ułatwi podlewanie terenu zielonego. Na placu powstanie także ogrodzony plac zabaw, wyposażony w zjeżdżalnię w formie smoka, bujaki, huśtawki oraz konstrukcję wspinaczkową. W planach są również trzy drobne pawilony, które będą pełnić funkcje gastronomiczne oraz informacyjne. W rejonie placu zostanie zainstalowane oświetlenie, które uwydatni drzewa oraz iluminację pawilonów. Koszt całkowity remontu szacowany jest na około 7 milionów złotych.

Ważniejsze obiekty

Na placu Komuny Paryskiej w Łodzi można znaleźć zespół nowoczesnych budynków, które stanowią doskonały przykład architektury mieszkaniowej z lat 30. XX wieku. Jest to wyjątkowe miejsce, które ukazuje wysoki standard budownictwa tamtego okresu. W skład tego zespołu wchodzą dwie kamienice oraz willa, wszystkiego położone przy ulicy, która mimo swej centralnej lokalizacji zachowuje spokojny i intymny charakter.

Zespół modernistycznych budynków

Te trzy budynki tworzą swoistą oazę luksusu, a ich układ względem zielonego placu (obecnie Skwer Wiedźmina, z parkingiem i stacją benzynową w pobliżu) dodaje temu miejscu wdzięku. Budowa czwartego budynku, realizowana przez inżyniera Tworka przy ul. Świętokrzyskiej 8 (dziś to pl. Komuny Paryskiej 4), rozpoczęła się w grudniu 1937 roku, ale została przerwana przez wybuch II wojny światowej. Ukończono go dopiero po wojnie, a jego forma została uproszczona. Zachowano jednak charakterystyczne dla stylu z 1937 roku narożne balkony, które mają kąt prosty, co nadaje budynkom unikalny wygląd.

Zespół ten składa się z:

• kamienicy Szymela i Heleny Wileńskich,
• willi Mieczysława Neufelda,
• kamienicy wielkomiejskiej Jakuba Lando.

Inne

W okolicy znajdują się także inne interesujące obiekty. Na przykład, Skwer Wiedźmina, w którym można dostrzec różne elementy inspirowane światem stworzonym przez Andrzeja Sapkowskiego, autora popularnej serii książek.

Warto również zwrócić uwagę na Skwer Powstania Węgierskiego z 1956 roku, w którym znajduje się niewielka fontanna. Dodatkowo, tyły gmachu stanowiącego przedłużenie pałacu Juliusza Heinzla przy ul. Piotrkowskiej 104, który jest siedzibą Urzędu Miasta Łodzi.

---

Oceń: Plac Komuny Paryskiej w Łodzi

---