Ulica 6 Sierpnia w Łodzi

---

Historia

Historia

Do roku 1918

Pierwszy fragment ulicy, prowadzący od ul. Piotrkowskiej prawdopodobnie do ul. Wólczańskiej, został wytyczony w połowie lat 20. XIX wieku, w czasie, gdy rozwijała się osada lniano-bawełniana znana jako Łódka. Wówczas ulica funkcjonowała pod nieoficjalną nazwą „ulica Krótka”. Nie była to jednak nazwa przyjęta w urzędowych dokumentach i odnosiła się również do pobliskiej ulicy po drugiej stronie ul. Piotrkowskiej, obecnie nazwanej ul. Romualda Traugutta. W 1863 roku lokalna rada miejska podjęła działania mające na celu uporządkowanie nazewnictwa, nadając stałe nazwy ulicom, które wcześniej ich nie miały. Radni zdecydowali, że ulice przecinające Piotrkowską po obu stronach będą mieć swoje unikalne nazwy, co skutkowało nadaniem odcinkowi ul. Krótkiej prowadzącemu na zachód urzędowej nazwy ul. Benedykta.

Dariusz Kędzierski, łódzki dziennikarz i twórca filmowy, nawiązał do kontrowersji związanych z wyborem patrona ulicy, podnosząc wątpliwości, czy chodziło o Benedykta z Nursji czy o Benedykta Tykla, jednego z pionierów przemysłu łódzkiego. W miarę upływu lat, ulica była systematycznie rozbudowywana, a w latach 70. XIX wieku kończyła się w rejonie Wiązowego Rynku, znanym dzisiaj jako pl. Norberta Barlickiego, tuż przed planowaną ul. Pańską, obecnie ul. Stefana Żeromskiego.

W 1870 roku powstały dwa narożne budynki przy skrzyżowaniu z ul. Piotrkowską (nr 1/3 i ul. Piotrkowska 63) wzniesione przez Karola Kretschmera, który już od 1857 roku prowadził ręczną tkalnię chustek wełnianych, będącą jedną z najstarszych łódzkich fabryk. Większość działek po północnej stronie ulicy należała do niego. W tym samym roku, przy ul. Benedykta 2 oraz ul. Piotrkowskiej 65 zbudowano lokal, w którym Szaja Rosenblatt uruchomił przędzalnię wełny w 1873 roku.

Ogromny zakład przędzalni wełny, który powstał przy ul. Benedykta 15 w 1880 roku, reprezentował Henryk Feder i Jakub Vivego, ale po kilkunastu latach działalność zakończona została z powodu bankructwa. Rozbudowa dzielnicy, znanej jako Wiązowa, przyczyniła się do przedłużenia ul. Benedykta w stronę zachodnią. Ulica była wówczas dostosowana do kształtu istniejących parceli i zabudowy, co miało swój wpływ na układ urbanistyczny.

W wyniku pewnych trudności, takich jak ograniczenia związane z dostępem do wody w niektórych częściach miasta, Karol Kretschmer zdecydował się w latach 80. przenieść tkalnię na nową lokalizację przy Szosie Milscha, a na zwolnionej działce przy ul. Benedykta 5 rozpoczął budowę swojego nowego eklektycznego mieszkania.

24 września 1889 roku parowa przędzalnia wełny Edwarda Szolza, znajdująca się pod numerem 72, spłonęła doszczętnie w wyniku pożaru, który rozpoczął się w obszarze maszynowni. Zatrudniała ona w owym czasie ponad 50 pracowników, a straty spowodowane pożarem oszacowano na przeszło 50 tysięcy rubli.

Wkrótce pożar wymusił na właścicielu odbudowę, co nastąpiło jeszcze w tym samym roku. Jesienią tego samego roku między ul. Wólczańską a ul. Długą (ob. ul. Gdańska) ruszyły prace nad instalacją gazociągu, a rok później część ulicy została oświetlona gazowymi latarniami.

W roku 1895, przy ul. Benedykta 1, Zygmunt Bartkiewicz otworzył pierwszy w Łodzi Salon Artystyczny. Oferował on wystawy prac zarówno znanych twórców, jak Podkowińskiego, jak i debiutujących artystów, takich jak Hirszenberg. Kolejne ważne wystawy miały miejsce w tej przestrzeni, promując sztukę na szerszą skalę. W 1898 roku zorganizowano wystawę malarstwa na cele charytatywne, na którą składały się prace 94 artystów.

W międzyczasie, w wyniku transakcji związanej z rozwojem infrastruktury miasta, rosyjski Bank Państwa nabył działkę przy ul. Benedykta 6, planując budowę swojej siedziby. W wyniku ogłoszonego konkursu w 1901 roku, zwyciężył projekt zaprezentowany przez Dawida Landego, a budynek powstał w latach 1905-1908.

Budowa linii Kolei Warszawsko-Kaliskiej, która rozpoczęła się w 1900 roku, miała wpływ na układ ulicy, co wymusiło na inwestorach przesunięcie trasy blisko terenu zabudowanego. Kolejne prace budowlane wprowadzono w latach I wojny światowej, kiedy ul. Benedykta przeszła pod ostrą kontrolę okupacyjnych administracji.

Lata 1918–1945

Po zakończeniu konfliktu, w 1918 roku ulicy przywrócono nazwę ul. św. Benedykta, ale zmiana ta nie trwała długo, bowiem miała miejsce uroczystość w 1919 roku, na której nadano jej obecną nazwę 6 Sierpnia, ku czci Pierwszej Kompanii Kadrowej, która wyruszyła z Krakowa. Zmiana ta wprowadzono zapewne w listopadzie 1919 roku.

W 1923 roku ulokowano w przędzalni Hugona Güttela oraz Józefa Wójtowicza zakład, który po zmianach w 1926 roku przyjął nową nazwę. Niestety, pożar, który wybuchł w kotłowni przędzalni Stefana Angersteina w 1924 roku, zniszczył ją, a 300 pracowników straciło pracę, co było wielką tragedią dla całej społeczności lokalnej.

W międzyczasie, w latach 1926-1933, intensywnie rozwijano obiekty sportowe przy ul. 6 Sierpnia, przyciągając uwagę wielu mieszkańców miasta. W wyniku rewolucji, ulica zyskała popularność jako miejsce wydarzeń sportowych i różnorodnych aktywności.

Lata 1945–1989

*Cytat:* […] Niektórzy mieszkańcy Śródmieścia opowiadają o tzw. Złotym Rogu, u zbiegu ul. 22 Lipca (dziś 6 Sierpnia) i Wólczańskiej. Nie pamiętają, skąd wzięła się nazwa, ale wspominają regularne bitwy chuliganów o to miejsce. Naprzeciw siebie stawało nawet po dwudziestu mężczyzn i tłukło się do upadłego. […]

Po zakończeniu działań wojennych, ulica przywróciła swoją pierwotną nazwę. Od 17 października 1945 roku do 13 listopada 1946 roku w Łodzi funkcjonowały dwie ulice 6 Sierpnia, z czego drugi odcinek znajdował się w Rudzie Pabianickiej.

Rada Miejska ustaliła nowe nazewnictwo na 22 Lipca, by upamiętnić datę ogłoszenia Manifestu PKWN. Z tego czasu połowa lat 50. XX wieku charakteryzowała się upaństwowieniem większości zakładów przemysłowych przy ul. 6 Sierpnia i powstaniem strefy dla wojska.

Tor żużlowy, który zawitał na stadion przy ul. 6 Sierpnia, służył sąsiadującym z nim klubom sportowym i okazał się kluczową przestrzenią dla amatorskiego sportu.

Od roku 1989

W 1990 roku, w związku z transformacją ustrojową, przywrócono nazwę ulicy 6 Sierpnia. W 1992 roku ruszyły pierwsze autobusy komunikacji miejskiej na tej trasie, co znacząco zwiększyło dostępność tej części Łodzi.

W osiedlu miejskim, w obiektach sportowych, trwały intensywne prace, a w 2009 roku otworzono skansen militarny przy budynku Wojskowej Komendy Uzupełnień, cieszący się dużym zainteresowaniem. W wyniku działalności lokalnych artystów, miasto wzbogaciło się o wydarzenia artystyczne, w tym festiwale.

W 2015 roku nastąpiły rewitalizacje mogące znacznie poprawić wygląd miasta oraz otoczenie popularnej ulicy 6 Sierpnia. Od tego momentu zaczęły się wydarzenia kulturalne, które regularnie biorą na siebie lokalne restauracje i puby. Co roku odbywają się urodziny tej ulicy, z gigantom rozrywkowym, pokazami sztucznymi na ulicach Łodzi.

Siedziby dawnych firm i instytucji

W czasach przed II wojną światową siedziby znajdowały m.in.:

• nr 1 – Salon Artystyczny Zygmunta Bartkiewicza (1895–1899),
• nr 2 – fabryka towarów wełnianych Juliusza Pruszynowskiego, założona w 1905 roku,
• nr 4 – Związek Majstrów Przemysłu Włóknistego Województwa Łódzkiego,
• nr 5 – Fabryka Wyrobów Wełnianych „Karol Kretschmer”, założona w 1857 roku,
• nr 15 – przędzalnia wełny Henryka Federa i Jakuba Vivego,
• nr 17 – przędzalnia bawełny Stefana Angersteina,
• nr 22 – Cech Murarzy m. Łodzi;

Sławni mieszkańcy

• Karol Kretschmer (fabrykant),
• Josel vel Józef Rosenblatt, fabrykant,
• Stefan Angerstein, fabrykant,
• Salem vel Salomon Budzyner, przemysłowiec,
• Antoni Burger, zastępca dyrektora łódzkiego oddziału Banku Polskiego,
• Stefan Derkowski, architekt,

Kalendarium zmian nazwy ulicy

Okres obowiązywania	Nazwa
1825–1863	ulica Krótka / Круткая улица
1863–1915	ulica (św.) Benedykta / св. Бенедикта улица
1915–1918	Benediktstraße
1918–1919	ulica św. Benedykta
1919–1940	ulica 6-go Sierpnia
1940	Bismarckstraße
1940–1945	Straße der 8. Armee
1945–1949	ulica 6 Sierpnia
1949–1990	ulica 22 Lipca
od 1990	ulica 6 Sierpnia

Zobacz też: Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi.

Ulica 6 Sierpnia w filmie

Ulica 6 Sierpnia w Łodzi była miejscem kręcenia wielu niezapomnianych scen filmowych, sprawiając, że jej znaczenie w polskiej kinematografii jest nie do przecenienia.

W jednym z odcinków serialu telewizyjnego Kapitan Sowa na tropie z 1965 roku, reżyser Stanisław Bareja umiejscowił przejazd radiowozem Milicji Obywatelskiej marki „Warszawa”. W scenie tej, samochód przemieszcza się z ul. 22 Lipca w kierunku al. Tadeusza Kościuszki, pokonując skrzyżowanie, które w latach 60. XX wieku było jeszcze otwarte dla ruchu.

Kolejna znacząca produkcja, która wykorzystała tę ulicę, to komedia kryminalna Weekend z 2010 roku. W tej pełnometrażowej produkcji, będącej debiutem reżyserskim Cezarego Pazury, nakręcono emocjonujący fragment pościgu. Główną postacią w tej scenie był komisarz policji, w którego rolę wcielił się Jan Frycz. W pościgu brały również udział niezwykle popularne postacie grane przez Małgorzatę Sochę, Paweła Małaszyńskiego oraz Michała Lewandowskiego. W tle można dostrzec zarysy restauracji „Anatewka”.

Warto także wspomnieć o filmie fabularnym Jaskółka, w którym niektóre sceny zostały zrealizowane w gmachu Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Uniwersytetu Medycznego, zlokalizowanym pod numerem 71. Film ten był drugim pełnometrażowym dyplomowym dziełem reżysera Bartosza Warwasa, po uznawanym za klasykę RysopisieJerzego Skolimowskiego.

Obiekty

Ulica 6 Sierpnia w Łodzi kryje wiele ciekawych obiektów, których historia sięga daleko w przeszłość. Oto niektóre z nich:

• nr 1/3 – zabytkowa kamienica Kretschmerów z 1870 roku, która przeszła gruntowną renowację w 2015 roku,
• nr 2/4 – do czerwca 2022 roku działała tam restauracja „Anatewka”, słynąca z dań kuchni żydowskiej, otwarta przez Pawła Zynera, syna Mieczysława Zynera – długoletniego dyrektora pobliskiego hotelu „Grand”; restauracja miała wielu znakomitych gości ze świata polityki, kultury oraz sportu; przed tym okresem, przez długie lata, w tym samym lokalu funkcjonowała restauracja „Smakosz”, którą opisał Jerzy Krzywik Kaźmierczyk w swoim zbiorze wspomnień,
• nr 5 – eklektyczna kamienica – rezydencja fabrykanta Karola Kretschmera, wzniesiona w latach 1888–1896, która pierwotnie mieściła się w okolicach ul. Mikołaja Kopernika; stanowi dzieło Franciszka Chełmińskiego; w latach powojennych była siedzibą Starostwa Grodzkiego; w jej piwnicy znajduje się klub muzyczny Łódzka Piwnica Artystyczna „Przechowalnia”, założony w 1995 roku przez małżonków Elżbietę Adamiak i Andrzeja Poniedzielskiego; planowany jest remont obiektu,
• nr 6 (oraz al. Tadeusza Kościuszki 14) – narożny gmach byłego rosyjskiego Banku Państwowego, po wojnie przekształcony na siedzibę Banku Polskiego S.A., a potem Narodowego Banku Polskiego,
• nr 7 (oraz al. Tadeusza Kościuszki 13) – narożna kamienica, obiekt kawiarni „Masza” w czasach PRL,
• nr 8 – pozostałości pałacu Juliusza Kunitzera z 1888 roku, obecnie budynek zaplecza PKO Banku Polskiego,
• nr 15/17 – dom rezydencjonalny Henryka Federa z końca XIX wieku, ulokowany w sąsiedztwie terenu po fabryce „Pollena-Ewa” w Łodzi,
• nr 26 – kamienica, w której 14 sierpnia 1922 roku urodził się wiceadm. Zdzisław Studziński, dowódca Marynarki Wojennej PRL; na budynku znajduje się tablica upamiętniająca jego osobę,
• nr 49 – dawny dom rezydencjonalny,
• nr 58/60 – fabryka tekstyliów „Magam” Sp. z o.o., największy producent etykiet w Polsce,
• nr 61 – dawny dom rezydencjonalny Kazimierza i Marianny Rosiaków,
• nr 69 – Centrum Sportu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi,
• nr 70B – prywatny dom studencki „Chill In”, otwarty we wrześniu 2021 roku,
• nr 71 – siedziba Klubu Sportowego „Orzeł” Łódź, a także Klubu Żużlowego „Orzeł” Łódź; teren ten był własnością Fryderyka Sellina; pierwszy stadion powstał już w 1925 roku; nowa Moto Arena Łódź, mogąca pomieścić 10 400 widzów, została otwarta 29 lipca 2018 roku,
• nr 72 – pozostałości przędzalni wełny Edwarda Scholza z 1881 roku,
• nr 74 – siedziba „Trade-Stomil” Sp. z o.o.,
• nr 80 – hostel „Fresco”,
• nr 86 – dawny gmach koszar 4 Pułku Artylerii Ciężkiej WP, obecnie siedziba Urzędu Skarbowego Łódź-Polesie z tablicą upamiętniającą Legiony Polskie,
• nr 92 – siedziba Wojskowego Centrum Kształcenia Medycznego im. gen. bryg. dr. med. Stefana Hubickiego,
• nr 94 i 96 – tzw. Cytadela Robotnicza,
• nr 100 – dawny dom rezydencjonalny Josela vel Józefa Rosenblatta, obecnie biura „Polifarb-Łódź” Sp. z o.o.,
• nr 100/102 – zakłady „Polifarb-Łódź” Sp. z o.o.,
• nr 104 – była siedziba Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Łodzi, a także skansen militarny, otwarty w 2009 roku we współpracy z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi,

Na dzień sierpnia 2016 roku do gminnej ewidencji zabytków wpisane były następujące obiekty położone przy ul. 6 Sierpnia: dziewięć kamienic pod numerami 1/3, 4, 14, 28–32, 29, 37 i 70a, dwa budynki frontowe pod numerami 7 i al. Tadeusza Kościuszki 13, rezydencja Karola Kretschmera (nr 5), oficyna pałacu Juliusza Kunitzera (nr 8) oraz cztery domy rezydencjonalne pod numerami 15/17, 49, 61 i 100.

Oznakowanie

Ulica 6 Sierpnia w Łodzi, będąca ważnym punktem w mieście, została oznakowana od 2006 roku jako część łódzkiego Systemu Informacji Miejskiej (SIM). Oznakowanie ulicy odbywa się w dwóch różnych wariantach, w zależności od jej lokalizacji.

Pierwszy wariant oznakowania dotyczy odcinka ulicy, który znajduje się w strefie turystyczno-historycznej. Obejmuje on fragment od skrzyżowania z ulicą Piotrkowską do skrzyżowania z ulicą Wólczańską, a jego numery to 1/3–9 oraz 2–8. W tym rejonie zastosowano tablice informacyjne dostosowane do wymogów turystycznych, co ma na celu ułatwienie poruszania się po tej atrakcyjnej turystycznie części Łodzi.

Ulica

6 Sierpnia

Centrum

Kolejny wariant oznakowania dotyczy fragmentu ulicy leżącego poza strefą turystyczno-historyczną. Ten odcinek zlokalizowany jest od skrzyżowania z ulicą Wólczańską do skrzyżowania z aleją Włókniarzy, ochraniając numery mieszkań 11–71 oraz 10–104. W tej części miasta zastosowane tablice oznakowania różnią się od tych używanych w strefie turystycznej, co może wynikać z różnorodnych potrzeb mieszkańców i przyjezdnych.

Ulica

6 Sierpnia

Stare Polesie

Numeracja i kody pocztowe

W przypadku ulicy 6 Sierpnia w Łodzi, numeracja budynków jest klarowna i dobrze określona. Numery parzyste obejmują zakres od 2 do 104, a według niemieckiego źródła z czasów II wojny światowej, znanego wtedy jako Straße der 8. Armee, były one numerowane od 2 do 304.

Jeśli chodzi o numery nieparzyste, te zaczynają się od 1 i kończą na 71. W źródle niemieckim z okresu II wojny światowej, także nazywanemu Straße der 8. Armee, numery te sięgały od 1 do 301.

W zakresie kodów pocztowych dla tej ulicy, przypisano kilka kodów, które różnią się w zależności od zakresu numerów:

• 90-646 dotyczy numerów nieparzystych od 1 do 7 oraz parzystych od 68 do 104,
• 90-422 przypisano dla numeru 2,
• 90-415 dla parzystych numerów od 4 do 10,
• 90-606 dla nieparzystych 9 do 13,
• 90-416 dla parzystych numerów między 12 a 20,
• 90-616 dla nieparzystych 15 do 33,
• 90-623 dla parzystych 22 do 36,
• 90-617 dla nieparzystych 35 do 51,
• 90-637 dla parzystych 38 do 54,
• 90-636 dla nieparzystych 53 do 61,
• 90-638 dla parzystych 56 do 66,
• 90-645 dla nieparzystych 63 do 71.

Komunikacja miejska

Stan obecny

Wzdłuż ulicy 6 Sierpnia regularnie kursują autobusy miejskiego przewoźnika MPK – Łódź, które jeżdżą na trasie biegnącej od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego. Taki stan rzeczy obowiązuje od grudnia 2024 roku, choć należy dodać, że mogą występować tymczasowe zmiany w rozkładach tras czy liniach zastępczych.

Aktualnie na ulicy dostępna jest linia dzienna „65B”, która zaczęła funkcjonować 8 sierpnia 2022 roku. Komunikacja ta prowadzi zajęcia z Portu Lotniczego Łódź i kieruje się do osiedla Radogoszcz Wschód, umożliwiając także powrotną trasę. W obszarze tej ulicy można znaleźć dwa przystanki „na żądanie”: nr 2156 – skierowany w stronę wschodnią oraz nr 2391 – w kierunku zachodnim, umiejscowione przed skrzyżowaniem z ul. kpt. Stefana Pogonowskiego.

W przeszłości

W historii tej ulicy można dostrzec różnorodne zmiany w obszarze komunikacji. Do lat 40-tych XX wieku, kursowały tędy tramwaje. Linia tramwajowa „6” była dostępna podczas II wojny światowej od 1942 roku – prowadziła od Schlageterstraße przy Blücherplatz (obecnie ul. Zielona) do Sängerstraße przy Christian Wergau Straße (ob. ul. Walerego Wróblewskiego przecinająca ul. Proletariacką).

Linia „7” was utworzona od 22 października 1945 roku do 25 października 1950 roku, która łączyła plac 9 Maja (dzisiaj pl. gen. Józefa Hallera) w kierunku Chojny oraz zakończenie na pętli przy ul. Śląskiej. Po 26 października 1950 roku, torowisko na ul. 6 Sierpnia przestało być używane.

Kolejny istotny element historii to linie tramwajowe „14” i „17”. Pierwsza z nich, uruchomiona w 1939 roku, przestała funkcjonować, a ich rolę przejęła linia „6”. Druga z linii, „17”, doprowadziła pasażerów z pl. Fryderyka Sellina (ob. pl. gen. Józefa Hallera) do pl. Reymonta, będąc w eksploatacji do 8 września 1939 roku.

Przypomnijmy również o autobusach, które obsługiwały ulicę. Linia „52” funkcjonowała od 10 sierpnia 1992 roku do 25 lipca 1999 roku, kursując ze Starych Chojen w kierunku pl. Norberta Barlickiego. Kolejne linie takie jak „65”, „65A” oraz różne warianty linii „86” również w dużej mierze wpływały na komunikację na tym odcinku – każde z nich dostarczało podróżnych do różnych punktów, jednak z siatki połączeń stopniowo znikało na przestrzeni czasu.

Ostatecznie, linia „89” była czynną do 4 lipca 2000 roku, dokumentując różnorodność transportu publicznego na ul. 6 Sierpnia. To dynamiczna historia, która pokazuje rozwój komunikacji w tej części Łodzi.

---

Oceń: Ulica 6 Sierpnia w Łodzi

---