Stefan Śródka

---

Życiorys

Stefan Śródka urodził się w rodzinie Romana i Anny z domu Laube, a swoje dzieciństwo spędził w Łodzi. W 1934 roku ukończył studia aktorskie w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Przed wybuchem II wojny światowej występował w teatrach w Wilnie, Katowicach, gdzie miał zaszczyt zagrać w Teatrze Polskim, oraz w Kaliszu, gdzie pełnił rolę reżysera sztuk teatralnych. W 1939 roku planował występy w Teatrach Miejskich w Łodzi.

W sezonie 1944/45 mógł się pochwalić przynależnością do Teatru Zrzeszenia Aktorskiego w Lublinie. Po zakończeniu wojny, w latach 1945–1949, był aktorem Teatru Wojska Polskiego w Łodzi, a następnie podjął pracę w Warszawie. W pierwszym okresie, od 1949 do 1952 roku, współpracował z Teatrem Narodowym im. Wojska Polskiego, po czym przez następne 14 lat związał się z Teatrem Ateneum, gdzie jego obecność była nieoceniona.

Przez kolejne piętnaście lat, aż do chwili śmierci, grał w Teatrze Dramatycznym. Jego talent i umiejętności koncentrowały się głównie na rolach drugoplanowych oraz epizodycznych. Od 1950 roku rozpoczął karierę w radiu, gdzie m.in. użyczał głosu postaci Ludwika Janiaka w słuchowisku „W Jezioranach”. W latach 1946–1981 zagrał w licznych przedstawieniach Teatru Telewizji oraz filmach, takich jak: Zakazane piosenki (1946), Dotknięcie nocy (1961), czy Stawce większej niż życie (rola „Bartek” – dowódca oddziału partyzanckiego, odcinki Edyta, Wielka wsypa, 1967).

W filmie Gniewko, syn rybaka (1969), Czarne chmury (1973), Mazepa (1975), Polskie drogi (1976) oraz Miś (1980) zgromadził liczne uznania widzów. Szczególnie zapadł w pamięć rola w filmie Miś, gdzie słynny węglarz Tłoczyński wygłasza monolog na temat znaczenia słowa tradycja. Zmarł jedynie cztery miesiące przed premierą tego właśnie dzieła.

Jako zasłużony aktor polskich scen teatralnych, po śmierci znalazł miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B32-4-25). Andrzej Zaorski, były aktor warszawskiego Teatru Ateneum, wspominał go w sposób niezwykle emocjonalny: „Grał wtedy w Ateneum nieżyjący już i kompletnie zapomniany aktor Stefan Śródka. Był to tzw. prawdziwek, to znaczy, nie słysząc nigdy o Stanisławskim, grał jego metodą. Wszystko musiało być realistyczne. Jak kogoś złapał za rękę, to tamten miał siniaki od chwytu mocarnych palców Śródki”.

Doświadczenia wojenne

W trakcie konfliktu zbrojnego Stefan Śródka znany również jako „Ryś”, aktywnie angażował się w działalność oporu oraz służył w Wojsku Polskim jako podporucznik. Jego zmagania odbywały się w latach 1942–1944 głównie na obszarze obecnego województwa lubelskiego.

Wśród jego najważniejszych działań można wymienić:

• wysadzenie pociągu w Krzywdzie,
• przetransportowanie zdobytej broni do miasta Borowe,
• odbicie więźniów, którzy byli transportowani do Lublina,
• rozbrojenie posterunku Granatowej Policji w Wojcieszkowie,
• rozbrojenie posterunku Granatowej Policji w Adamowie.

Po swoim aresztowaniu Stefan został przymusowo wywieziony na teren III Rzeszy, gdzie musiał podjąć pracę w kopalni. Jego koledzy z jednostki wspominali go z uznaniem za wielką odwagę, a także za karność i determinację, które przejawiał w trakcie realizacji stawianych mu zadań.

Rodzina

W 1945 roku Stefan Śródka zawarł związek małżeński z Lucyną Maciejewską, która odeszła w 2007 roku. Z tego związku urodził się ich syn Andrzej, który żył w latach 1946–2022. Był on niesamowitym historykiem medycyny oraz profesorem w renomowanym Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, a także w Katedrze Historii Medycyny na Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Filmografia

Stefan Śródka ma na swoim koncie bogaty dorobek filmowy, który obejmuje wiele znaczących ról oraz występów. Poniżej zamieszczamy zestawienie jego najważniejszych osiągnięć w kinematografii.

• 1946: Zakazane piosenki – wykonawca wyroku na Marii Kędziorek,
• 1946: Dwie godziny – robotnik, znajomy Weroniki, brat Kubusia,
• 1947: Ostatni etap – Bronek,
• 1948: Ulica Graniczna – Natan, zięć Libermana,
• 1949: Dom na pustkowiu – węglarz,
• 1951: Młodość Chopina – robotnik paryski,
• 1953: Żołnierz zwycięstwa – Stefan Pawłowski,
• 1954: Niedaleko Warszawy – obecny dyrektor huty,
• 1956: Pożegnanie z diabłem – Józef Gil,
• 1960: Spotkania w mroku – robotnik ziemny,
• 1961: Dotknięcie nocy – Rybicki, strażnik konwoju z kombinatu,
• 1965: Podziemny front – gość przy barze w knajpie (odc. 2),
• 1965: Miejsce dla jednego – sekretarz POP,
• 1967: Stawka większa niż życie – kpt. „Bartek”, dowódca oddziału partyzanckiego GL i AL (odc. 8 i 14),
• 1969: Gniewko, syn rybaka – Władysław I Łokietek,
• 1969: Co jest w człowieku w środku – gospodarz Franciszek Kozłowski,
• 1970: Prawdzie w oczy – członek brygady Klisia,
• 1970: Najlepszy kolega – wędkarz,
• 1972: Droga w świetle księżyca – wysłannik z wiadomością od brata Stanisława,
• 1973: Hubal – gospodarz w Gałkach,
• 1973: Czarne chmury – Matwiej, przywódca Kurpiów (odc. 3),
• 1975: Mazepa – Chmara, dworzanin Wojewody,
• 1976: Polskie drogi – robotnik Frączak pomagający Michelowi w ucieczce (odc. 6),
• 1976: Dźwig – ojciec Tarsy,
• 1977: Gdzie woda czysta i trawa zielona – Spychała,
• 1979: Zerwane cumy – kombatant Kazik,
• 1980: Miś – węglarz, kolega Stanisława Palucha,
• 1981: Czwartki ubogich – Grzyb.

Wielu z tych występów przeszło do historii polskiej kinematografii, pozostawiając niezatarte ślady w pamięci widzów oraz wpływając na rozwój polskiego filmu.

Nagrody i odznaczenia

Stefan Śródka, uznawany za znaczącą postać w świecie sztuki teatralnej, został wielokrotnie uhonorowany za swoje osiągnięcia w zakresie upowszechniania kultury teatralnej. W ciągu swojej kariery, zdobył wiele nagród oraz odznaczeń, które potwierdzają jego wkład i zasługi dla polskiego teatru.

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977),
• Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955),
• Krzyż Partyzancki,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955),
• Odznaka Grunwaldzka (1946).

---

Oceń: Stefan Śródka

---