Jan Machulski

Kultura i sztuka

Jan Henryk Machulski, który przyszedł na świat 3 lipca 1928 roku w Łodzi, to postać nie tylko ikoniczna, ale również niezwykle wpływowa w polskim świecie sztuki. Zmarł 20 listopada 2008 roku w Warszawie, zostawiając po sobie bogate dziedzictwo artystyczne. Był polskim aktorem filmowym, teatralnym i telewizyjnym, a także profesorem sztuk teatralnych, reżyserem oraz pedagogiem, co czyni go jedną z kluczowych postaci w historii polskiego teatru i filmu.

Machulski był pomysłodawcą Alei Gwiazd w Łodzi, która stała się symboliczny miejscem upamiętniającym wybitnych artystów związanych z Łodzią. Dodatkowo, był współzałożycielem Teatru Ochoty w Warszawie w 1970 roku, miejsca, które zyskało uznanie i stało się ważnym punktem na teatralnej mapie stolicy.

W swojej karierze Machulski pełnił również rolę pedagoga w PWSTTviF w Łodzi, gdzie miał ogromny wpływ na kształcenie kolejnych pokoleń aktorów. Jako wieloletni dziekan Wydziału Aktorskiego tej uczelni, jego wpływ i mądrość przekładały się na rozwój wielu artystów, którzy dziś odnoszą sukcesy na scenie i ekranie.

Życiorys

Jan Machulski, wybitna postać polskiego teatru i filmu, swoją edukację rozpoczął w 1947 roku, kiedy to ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum Koedukacyjne Pierwszego Stopnia w Aleksandrowie Łódzkim. Następnie, w 1950 roku, został absolwentem III LO w Łodzi. Jego ścieżka zawodowa rozpoczęła się w 1954 roku, kiedy to zakończył studia aktorskie w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Łodzi, a następnie w 1971 roku ukończył reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie.

Już w 1974 roku rozpoczął swoją działalność pedagogiczną w łódzkiej uczelni filmowej. W ciągu kilku lat, w latach 1981–1983 oraz 1991–1996, pełnił funkcję dziekana wydziału aktorskiego. Jego wkład w edukację artystyczną młodego pokolenia był znaczący. Machulski, współpracując ze swoją żoną, w 1970 roku założył w Warszawie Teatr Ochoty – Ośrodek Kultury Teatralnej, który od 1996 roku stał się przestrzenią dla młodych artystów oraz miejscem spotkań twórców z widzami.

Od 1975 roku Teatr Ochoty organizował letnie występy w Zamościu, prezentując sztuki Szekspira, co przyczyniło się do powstania dorocznego Zamojskiego Lata Teatralnego. Machulski zrealizował około 120 ról teatralnych oraz udzielił się w około 45 produkcjach filmowych. Jego doświadczenie na różnych scenach teatralnych obejmowało pracę w takich instytucjach jak Teatr Ziemi Opolskiej w Opolu (1955–1957) i Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1957–1963), a także w Teatrze Nowym w Łodzi (1963–1966) oraz w Polskim i Narodowym Teatrze w Warszawie (1966–1970).

W swojej młodości Machulski był również aktywnym sportowcem, grając w III-ligowym klubie piłkarskim Włókniarz Aleksandrów Łódzki. Jako zaangażowany obywatel, działał na rzecz Łodzi w kontekście starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W 2008 roku, otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi oraz był członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Starego Miasta w Zamościu, w latach 1986–1988.

Jan Machulski zmarł na zawał serca 12 listopada 2008 roku w warszawskim Szpitalu Bielańskim w wieku 80 lat. Ceremonia pogrzebowa odbyła się po mszy w Kościele Wizytek, a jego ciało spoczęło na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Po jego śmierci prezydent Lech Kaczyński pośmiertnie odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Życie prywatne

W 1954 roku, w pięknym Olsztynie, Jan Machulski zawarł małżeństwo z Haliną Brzezińską. To wydarzenie było początkiem ich wspólnego życia, które wkrótce obfitowało w radosne chwile. Rok później na świat przyszedł ich syn Juliusz, który z pewnością stał się źródłem dumy i szczęścia dla rodziców.

W dodatkowym aspektcie życia osobistego, Jan Machulski z nieformalnego związku doczekał się jeszcze jednego syna, Wojciecha, który przyszedł na świat w 2003 roku. Warto dodać, że od 2022 roku Wojciech aktywnie angażuje się w życie społeczne, pełniąc funkcję rzecznika partii Nowa Nadzieja, co może świadczyć o jego dynastii i kontynuacji zaangażowania w sprawy publiczne.

Upamiętnienie

Jan Machulski, jako wybitna postać polskiego kina, został uhonorowany w szczególny sposób. Biblioteka Publiczna w Aleksandrowie Łódzkim oraz jedna z ulic w tym mieście noszą jego imię. W 2009 roku, doroczne Nagrody Polskiego Kina Niezależnego również przyjęły nowe oblicze, nadając swoje wyróżnienia imieniu Machulskiego, który był wieloletnim członkiem OFFowej Akademii Filmowej i laureatem wyróżnienia za osiągnięcia na polu kina.

Nie można zapomnieć, że Jan Machulski jest również patronem Szkoły Podstawowej nr 174 w Łodzi. W przestrzeni publicznej zadebiutowała również rzeźba naturalnej wielkości, przedstawiająca artystę w roli H. Kwinty. Uroczystość odsłonięcia tego dzieła miała miejsce podczas XIV Międzynarodowego Festiwalu Gwiazd w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach. Rzeźbę stworzył Michał Selerowski, a jej odsłonięcia dokonała żona Machulskiego, Halina.

W 2020 roku, podczas uchwały rady miasta stołecznego Warszawy, przyznano, że założony przez Machulskiego Teatr Ochoty otrzymuje imię Haliny i Jana Machulskich, co miało miejsce z okazji jubileuszu 50-lecia działalności teatru. W Łodzi, na ulicy Piramowicza 6, powstał mural, który upamiętnia Machulskiego jako ikonicznego bohatera kultowego filmu Vabank.

Filmografia

Jan Machulski to wybitny aktor, którego dorobek filmowy jest naprawdę imponujący. Poniżej przedstawiamy chronologiczną listę jego najważniejszych ról w filmach polskiej kinematografii:

  • Ostatni dzień lata (1958, reż. Tadeusz Konwicki),
  • Wolne miasto (1958, reż. Stanisław Różewicz),
  • Orzeł (1959, reż. Leonard Buczkowski),
  • Drugi człowiek (1961, reż. Konrad Nałęcki),
  • Daleka jest droga (1963, reż. Bohdan Poręba),
  • Wyspa złoczyńców (1965, reż. Stanisław Jędryka),
  • Poznańskie Słowiki (1966, reż. Hieronim Przybył),
  • Sublokator (1966, reż. Janusz Majewski),
  • Upiór (1967, reż. Stanisław Lenartowicz),
  • Rękopis znaleziony w Saragossie (1964, reż. Wojciech Has),
  • Rzeczpospolita babska (1969, reż. Hieronim Przybył),
  • Album polski (1970, reż. Jan Rybkowski),
  • Pogoń za Adamem (1970, reż. Jerzy Zarzycki),
  • Podróż za jeden uśmiech (1971) jako Stanisław Wanatowicz, ojciec Poldka,
  • Akcja V (1973) jako „Kołodziej”,
  • Dyrektorzy (1975) jako lekarz,
  • Polskie drogi – serial telewizyjny (1976, reż. Janusz Morgenstern) jako mecenas Stefan Kozakiewicz, komunista (odcinki 8-9, 11),
  • 07 zgłoś się (1976) jako docent Jacek Wereda,
  • Daleko od szosy – serial telewizyjny (1976, reż. Zbigniew Chmielewski) jako ojciec Ani,
  • Królowa Bona (1980) jako Wolski,
  • Białe tango (1981) jako Andrzej, przyjaciel Ireny (odc. 6),
  • Vabank (1981, reż. Juliusz Machulski) jako Henryk Kwinto,
  • Vabank II, czyli riposta (1984, reż. Juliusz Machulski) jako Henryk Kwinto,
  • Życie wewnętrzne (1986, reż. Marek Koterski) jako teść Miauczyńskiego,
  • Kingsajz (1987, reż. Juliusz Machulski),
  • Zabij mnie glino (1987, reż. Jacek Bromski),
  • Deja vu (1990, reż. Juliusz Machulski),
  • Szwadron (1992, reż. Juliusz Machulski),
  • Psy (1992, reż. Władysław Pasikowski),
  • Kuchnia polska (1993) jako doktor Kozłowski,
  • Psy 2. Ostatnia krew (1994, reż. Władysław Pasikowski),
  • Komedia amerykańska (1996, reż. Juliusz Machulski),
  • Cudze szczęście (1998, reż. Mirosław Bork),
  • Kiler (1997, reż. Juliusz Machulski),
  • Kiler-ów 2-óch (1999, reż. Juliusz Machulski),
  • Miodowe lata (2000, reż. Maciej Wojtyszko) jako Mirosław Lasak,
  • D.I.L. (2002, reż. Konrad Niewolski),
  • Superprodukcja (2003, reż. Juliusz Machulski),
  • Rodzina zastępcza (2003, reż. Wojciech Nowak),
  • Vinci (2004, reż. Juliusz Machulski),
  • Emilia (2005, reż. Piotr Matwiejczyk),
  • Nie ma takiego numeru (2005, reż. Bartosz Brzeskot),
  • 1409. Afera na zamku Bartenstein (2005, reż. Rafał Buks),
  • Co słonko widziało (2006, reż. Michał Rosa),
  • Doręczyciel (2008, reż. Maciej Wojtyszko),
  • Ostatnia akcja (2008, reż. Michał Rogalski),
  • Orkiestra niewidzialnych instrumentów (2010, reż. Cezary Albin).

Dubbing

Jan Machulski, wybitny aktor i osobowość dubbingowa, pozostawił po sobie znaczący ślad w świecie kina. Jego umiejętności przyczyniły się do powstania niezapomnianych postaci.

  • 1969: Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię – w roli naczelnika więzienia,
  • 2004: Scooby-Doo 2: Potwory na gigancie – jako Jeremiah Wickles,
  • 2005: Jan Paweł II.

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Jan Machulski był uznawanym artystą w polskim środowisku teatralnym oraz filmowym, a jego twórczość została doceniona przez wiele instytucji i organizacji. Otrzymał szereg odznaczeń i nagród, które stanowią potwierdzenie jego wpływu na polską kulturę i sztukę.

  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – przyznany pośmiertnie w 2008 roku,
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – otrzymany w 1998 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi – przyznany w 1977 roku,
  • Medal Komisji Edukacji Narodowej – honor przyznany w 1994 roku,
  • Medal „Pro Memoria” – otrzymany w 2008 roku,
  • Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy – zdobyta w 1980 roku,
  • Nagroda Miasta Łodzi – przyznana w 2008 roku,
  • Medal IV wieki stołeczności Warszawy – w uznaniu za osiągnięcia Teatru Ochoty w 1996 roku,
  • Nagroda „Buława hetmańska” – dla spektaklu „Balladyna” w Teatrze Ochoty na XIII ZLT w Zamościu w 1988 roku,
  • Nagroda „Złota Żaba” – awarded to the Polish actor at the 11th International Festival of Film Authors’ Photography „Camerimage” w Łodzi w 2003 roku,
  • Nagroda „Offskar” – za całokształt twórczości oraz wsparcie kina offowego,
  • Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – przyznany w 2008 roku,
  • Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi – otrzymany w 2008 roku,
  • Tytuł Honorowego Obywatela Zamościa – przyznany w 2000 roku.

Te wyróżnienia niewątpliwie potwierdzają jego znaczącą rolę w rozwijaniu i promowaniu kultury w Polsce, a także wpływ, jaki wywarł na pokolenia artystów i widzów.

Oceń: Jan Machulski

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:6