Wilhelm Fallek

---

Życiorys

Wilhelm Fallek był synem Altera Menachema, który zajmował się produkcją pudełek. W swojej karierze zawodowej najpierw pracował w firmie spedycyjnej jako buchalter, a także pełnił funkcję pomocnika kupca. Równocześnie przygotowywał się do egzaminu maturalnego w trybie eksternistycznym.

Po zdaniu matury w krakowskim gimnazjum św. Anny w 1909 roku, zyskał wsparcie finansowe ze strony swoich braci, co umożliwiło mu podjęcie studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z powodzeniem ukończył te studia w 1913 roku.

W 1915 roku uzyskał stopień doktora prawa. Chociaż w 1922 roku złożył egzamin adwokacki, szybko zdecydował się zrezygnować z kariery adwokata na rzecz pracy w zakresie dziennikarstwa i publicystyki.

Praca nauczycielska

W 1923 roku Wilhelm Fallek powrócił do Łodzi, gdzie podjął pracę nauczyciela języka polskiego w I Gimnazjum Męskim działającym przy Towarzystwie Żydowskich Szkół Średnich. To miejsce edukacji mieściło się przy ulicy Magistrackiej, dzisiejszej ulicy Aleksandra Kamińskiego. Wspomnienia po nim są pełne uznania; jednym z uczniów, którzy mieli okazję go poznać, powiedział: „Polskiego uczył mnie Wilhelm Fallek. Cudowny człowiek, niezwykły. Przyjaciel Boya”.

Działalność dziennikarska i publicystyczna

Wilhelm Fallek rozpoczął swoją karierę dziennikarską jeszcze w czasach szkolnych, kiedy to napisał swoją pierwszą recenzję teatralną, publikując ją w czasopiśmie „Łan Młodzieży”. Wkrótce potem jego teksty zaczęły pojawiać się w różnych gazetach. Jego prace jako recenzenta teatralnego przyciągnęły uwagę Stanisława Ignacego Witkiewicza, który zareagował na jego krytykę w artykule pt. „Odpowiedź Fallkowi na jego krytykę Tumora Mózgowicza”. W „Nowym Dzienniku” z Krakowa, który był jednym z trzech wiodących dzienników syjonistycznych w języku polskim, Fallek pełnił funkcję redaktora działu literackiego. W latach 1918–1923 z kolei był stałym recenzentem teatralnym w tym samym piśmie.

Jego wkład w łódzką prasę codzienną był znaczący; współpracował z takimi tytułami jak „Głos Poranny”, „Kurier Łódzki”, „Prawda”, „Republika”, a także z periodykami polsko-żydowskimi, m.in. „Chwilą”, „Miesięcznikiem Żydowskim”, „Naszą Opinią”, „Naszym Przeglądem” i „Nowym Dziennikiem”. W dziedzinie prasy żydowskiej był zaangażowany w publikację w „Łodzier Togbłat”, „Morija” i „Najer Fołksbłat”. W 1926 roku pełnił rolę współwydawcy w łódzkim dzienniku żydowsko-polskim „Wiadomości Codzienne”, gdzie również zamieszczał swoje recenzje oraz krytyki literackie.

Fallek był aktywnym uczestnikiem życia literackiego jako członek zarządu Towarzystwa Polonistów RP, a także komitetu redakcyjnego „Prac Polonistycznych”. Organizował i wygłaszał odczyty dotyczące literatury polskiej. Jego badania nad historią teatru polskiego obejmowały także problematykę regionalną, co nadało jego działalności dodatkowy wymiar.

Działalność społeczna

W dniu 21 sierpnia 1923 roku Wilhelm Fallek przyjął zaszczytne członkostwo w Komitecie Budowy Teatru Miejskiego w Łodzi, co przyczyniło się do rozwoju kulturalnego tego miasta.

W czasie II wojny światowej

W okresie II wojny światowej, w listopadzie 1939 roku, Wilhelm Fallek przedostał się do miejscowości Brody, gdzie objął stanowisko kierownika szkoły powszechnej. Niestety, latem 1941 roku, stał się ofiarą terroru hitlerowskiego, ginąc w zbiorowej egzekucji ludności żydowskiej w rejonie Brodów.

W tragicznym wydarzeniu stracił także swoją rodzinę; jego żona oraz córka zostały zamordowane przez Niemców w Częstochowie. Ponadto, cenne zbiory jego Księgozbioru oraz materiały dotyczące teatrologii uległy całkowitemu zniszczeniu.

Charakterystyka postaci

Wilhelm Fallek był postacią, która w oczach swoich współczesnych wyróżniała się nieskazitelnym charakterem oraz niesłychana dobrocią. Jego niezwykła aktywność i entuzjazm dla piękna sprawiały, że zdobywał sympatię otoczenia.

Specjalnym aspektem jego tożsamości była jego żydowsko-polska przynależność, charakteryzująca się dualizmem: z jednej strony Żyd, który podkreślał swoje żydowskie pochodzenie, z drugiej zaś Polak, identyfikujący się z kulturą polską. Ta unikalna fuzja sprawiała, że Fallek był symbolem wspólnej tradycji historycznej.

Jednakże jego durą, najgłębsze ślady, które wywarł wśród ludzi, to nie tylko jego przynależności narodowe, ale przede wszystkim wspomnienia o nieskazitelnym charakterze, dobroci oraz wyjątkowym entuzjazmie dla sztuki i piękna.

Publikacje jego autorstwa

Wilhelm Fallek był autorem wielu znaczących publikacji, które miały istotny wpływ na badania w dziedzinie literatury i kultury. Oto niektóre z jego najważniejszych prac:

• „Świat biblijny w twórczości J. Kochanowskiego” opublikowane w „Kulturze staropolskiej” w 1930 roku,
• „Szkice żydowskie i studia o wpływie Biblii na literaturę polską” w Warszawie-Łodzi w 1931 roku,
• „Motywy biblijne w ‘Panu Tadeuszu’ Mickiewicza” wydane w Łodzi w 1931 roku,
• „II część ‘Dziadów’ A. Mickiewicza” również z Łodzi z 1932 roku,
• „Scena łódzka pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza. Kartka z dziejów teatru łódzkiego (1908–1911)” wydana w Łodzi w 1937 roku,
• „Z dziejów sceny łódzkiej. Teatr Zelwerowicza w Łodzi w r. 1920/21” opublikowana w Łodzi w 1938 roku,
• „Cztery sezony teatru łódzkiego. (Dyrekcja Szyfmana i Gorczyńskiego 1925/27 i Dyrekcja Gorczyńskiego 1927/29)” z 1939 roku, wydana w Łodzi,
• W 1924 roku przygotował do druku i opatrzył wstępem „Pieśń nad pieśniami” w przekładzie Z. Bromberga-Bytkowskiego, Łódź,
• Jego rozprawa „Twórczość Żydów na polu literatury polskiej do r. 1918” znalazła się w księdze zbiorowej „Żydzi w Polsce Odrodzonej” wydanej w Warszawie w 1931 roku (t. 2 s. 74–90).

---

Oceń: Wilhelm Fallek

---