Grażyna Bacewicz

---

Życiorys

Grażyna Bacewicz, uznawana za jedną z najwybitniejszych postaci w polskiej muzyce, pochodziła z rodziny z głębokimi tradycjami muzycznymi. Jej ojciec Vincas (Wincenty Bacevičius) oraz dwaj bracia, w tym Vytautas, byli kompozytorami, a matka, Maria Modlińska, była Polką z muzykalnym talentem. Reszta rodzeństwa, mimo litewskich korzeni, utożsamiała się jako Polacy. Bardzo znaczącym członkiem rodziny był jej brat Kiejstut Bacewicz, który był znanym kompozytorem i rektorem Akademii Muzycznej w Łodzi. Grażyna miała także siostrę, poetkę i dziennikarkę Wandę.

W życiu osobistym Grażyna związała się z doktorem Piotrem Andrzejem Biernackim, profesorem Akademii Medycznej w Warszawie. Oboje doczekali się dziecka, ich córką była znana malarka i poetka Alina Biernacka.

Muzyczną edukację rozpoczęła pod okiem ojca, który nauczył ją pierwszych podstaw gry na fortepianie. W 1919 roku rozpoczęła naukę w łódzkim Konserwatorium pod kierunkiem Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej, a po przeprowadzce do Warszawy w 1923 roku kontynuowała studia w Państwowym Konserwatorium Muzycznym. Przez lata kształciła swoje umiejętności pod okiem wybitnych pedagogów, takich jak Kazimierz Sikorski (kompozycja), Józef Jarzębski (skrzypce) oraz Józef Turczyński (fortepian).

W 1932 roku uzyskała dwa dyplomy z kompozycji oraz gry na skrzypcach. Dzięki stypendium Ignacego Jana Paderewskiego mogła spędzić rok w École normale de musique w Paryżu, gdzie rozwijała swoje talenty kompozytorskie pod okiem wspaniałej Nadii Boulanger. Wkrótce osiągnęła pierwsze sukcesy, zdobywając nagrody jako kompozytorka oraz uznanie jako skrzypaczka, gdy w 1935 roku zdobyła pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego.

Wykształcenie

Podczas nauki w łódzkim Konserwatorium grażyna uczyła się nie tylko gry na fortepianie, lecz także skrzypcach oraz teorii muzyki. Równocześnie, będąc uczennicą gimnazjum humanistycznego, znalazła czas na rozwijanie swojego talentu muzycznego. Po przeprowadzce do Warszawy w 1923 roku, uczęszczała do Konserwatorium Warszawskiego, gdzie kontynuowała naukę u znakomitych pedagogów.

W 1932 roku ukończyła Konserwatorium, zdobywając dwa dyplomy potwierdzające jej umiejętności. W tym samym roku, dzięki stypendium, rozpoczęła naukę w École Normale de Musique w Paryżu, ucząc się od Nadii Boulanger, a także dodatkowo od André Toureta. Kolejny raz udała się do Paryża w 1934 roku, by uczyć się u węgierskiego skrzypka Carla Flescha.

Kariera skrzypaczki

W 1935 roku, po zakończeniu nauki, Grażyna zaczęła odnosić sukcesy jako solistka, a jej współpraca z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia w latach 1936-1938 pozwoliła jej na dalszy rozwój. Wśród licznych koncertów, które dała przed II wojną światową, były występy na Litwie, w Francji i Hiszpanii, a także występy muzyki konspiracyjnej podczas okupacji niemieckiej.

Po wojnie kontynuowała karierę koncertową, występując w wielu europejskich krajach do 1953 roku. Również w 1945 roku zaczęła nauczanie w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi, dzieląc się swoją wiedzą teoretyczną i praktyczną z przyszłymi pokoleniami muzyków. Poświęciła się głównie kompozycji od lat 50., jednocześnie prowadząc klasę kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie aż do swojej śmierci.

Grażyna Bacewicz zmarła w Warszawie i znalazła swój ostatni spoczynek na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 32A-3-8), pozostawiając po sobie niezatarte ślady w polskiej muzyce.

Twórczość kompozytorska

Grażyna Bacewicz należy do grona wybitnych polskich kompozytorów, którzy tworzyli w okresie międzywojennym oraz powojennym, zwłaszcza w nurcie neoklasycznym. Warto podkreślić, że nigdy nie uległa presji otoczenia, co sprawiło, że nie stworzyła żadnego utworu wpisującego się w nurt socrealizmu. Jej umiejętności kompozytorskie w znacznym stopniu zyskały na wartości dzięki studiom prowadzonym pod okiem znakomitej Nadii Boulanger, co w efekcie znalazło odzwierciedlenie w jej bogatej i różnorodnej twórczości.

Grażyna Bacewicz, będąc wykształconą i aktywną skrzypaczką, zwróciła szczególną uwagę na tworzenie muzyki przeznaczonej dla skrzypiec oraz innych instrumentów smyczkowych. W jej dorobku znalazły się m.in. siedem koncertów skrzypcowych, dwa koncerty dla wiolonczeli oraz koncert altówkowy. Ponadto stworzyła również siedem kwartetów smyczkowych oraz pięć sonat, które łączyły skrzypce z fortepianem, a także dwie sonaty przeznaczone na skrzypce solo.

Co więcej, przynajmniej niektóre z jej kompozycji, obok wielu innych dzieł kameralnych oraz symfonicznych, z powodzeniem konkurują do dnia dzisiejszego na licznych estradach koncertowych.

Twórczość literacka

Grażyna Bacewicz, znana głównie jako kompozytorka, również tworzyła w literaturze w latach sześćdziesiątych XX wieku. W jej dorobku znajduje się powieść kryminalna nosząca tytuł Sidła, opublikowana przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie w 2018 roku.

Oprócz tego, artystka jest autorką zbioru opowiadań zatytułowanego Znak szczególny, wydanego przez Czytelnika w Warszawie w 1970 roku, a następnie w drugim wydaniu w 1974 roku. Warto również zauważyć, że Bacewicz pozostawiła po sobie kilka powieści oraz nowel, które wciąż znajdują się w rękopisie.

Kompozycje

Osobny artykuł zatytułowany „Lista dzieł Grażyny Bacewicz” można znaleźć na ten temat. W niniejszej sekcji przyjrzymy się twórczości wybitnej kompozytorki, skupiając się na jej kompozycjach.

Kompozycje instrumentalne

Grażyna Bacewicz stworzyła wiele utworów w kategorii kompozycji instrumentalnych, które obejmują m.in. dzieła orkiestrowe. Oto niektóre z nich:

• Sinfonietta na ork. smyczk. (1929),
• Suita na ork. smyczk. (1931),
• 3 karykatury (1932),
• Convoi de joie (Pochód radości) (1933),
• Symfonia (zaginęła) (1933),
• Sinfonietta na ork. smyczk. (1935) – wyróżnienie Towarzystwa Wyd. Muzyki Pol., Warszawa 1936,

Twórczość kompozytorska
Typ twórczości	Ilość utworów
Muzyka wokalna
Pieśni	14
Muzyka chóralna	_
Muzyka instrumentalna
Symfonie	4
Koncerty	8
Muzyka kameralna	17
Inne formy orkiestralne	1
Opery	1
Balety	1
Utwory na fortepian	9
SUMA	55

• Symfonia (1938),
• Uwertura (1943),
• I Symfonia (1945),
• Symfonia na ork. smyczk. (zaginęła) (1946),
• Introdukcja i Kaprys (1947) – wyróżnienie na Konkursie Kompoz. im. K. Szymanowskiego 1948,
• Koncert na ork. smyczk. (1948) – Nagr. Państwowa III st. 1950,
• II Symfonia (1951),
• III Symfonia (1952),
• IV Symfonia (1953) – nagr. MKiS 1955,
• Uwertura polska (1954),
• Partita (transkr. Partity na skrz. i fort.) (1955),
• Wariacje symfoniczne (1957),
• Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958) – III nagr. Międzynarod. Trybuny Kompozytorów UNESCO, Paryż 1960,
• Pensieri notturni (1961) – nagr. II st. MKiS 1962,
• Koncert na wielką orkiestrę symfoniczną (1962),
• Musica sinfontca in tre movimenti (1965),
• Divertimento na ork. smyczk. (1965),
• Contradizione na ork. kam. (1966),
• In una parte (1967).

Oprócz tego, dla Polskiego Radia, Grażyna Bacewicz stworzyła szereg utworów, w tym:

• Mazur (1944),
• Suita Pod Strzechą (1945),
• Suita Ze Starej Muzyki (1946),
• Suita (1946),
• Szkice Ludowe (1948),
• I Taniec polski (1948),
• Groteska (1949),
• Oberek (1949),
• Walc (1949),
• Kaprys polski (1949),
• Suita Tańców Polskich (1950),
• Serenada (1950),
• II Taniec Polski (1950),
• Krakowiak (1950),
• Taniec mazowiecki (1951),
• Oberek Noworoczny (1952),
• Suita z baletu „Z Chłopa Król” (1954).

W dziedzinie muzyki solowej Bacewicz stworzyła liczne koncerty skrzypcowe oraz fortepianowe, z których wiele zdobyło prestiżowe nagrody.

wokalno-instrumentalne

W twórczości wokalno-instrumentalnej Bacewicz możemy znaleźć liczne pieśni, które odzwierciedlają jej unikalny styl i wrażliwość artystyczną:

• Trzy róże (poezje arab. z X w., przekład L. Staffa) (1934),
• Mów do mnie, miły (R. Tagore, przekład J. Kasprowicza) (1936),
• 3 pieśni: Mamidio, Inna, Samotność (poezje arab. z X w., przekład L. Staffa) (1938),
• Oto jest noc (K.I. Gałczyński) (1947),
• Smuga cienia (W. Broniewski) (1948),
• Rozstanie (R. Tagore, przekład J. Kasprowicza) (1949),
• Usta i pełnia (K.I. Gałczyński) (1949),
• Dzwon i dzwonki (A. Mickiewicz) (1955) – nagr. na Konkursie ZKP W 100. rocznicę śmierci A. Mickiewicza,
• Nad wodą wielką i czystą (A. Mickiewicz) (1955),
• Boli mnie głowa (pieśń żartobliwa) (G. Bacewicz) (1955),
• Sroczka (ludowy) (1956),
• Zaloty na chór m. (A. Mickiewicz) (1968).

Bacewicz pisała także utwory na głosy solowe, chóry i orkiestrę, w tym:

• Psalm „De profundis clamavi ad te Domine” (1932),
• 3 pieśni na tenor solo i ork. (poezje arab. z X w., przekład L. Staffa) (1938),
• Kantata olimpijska na chór miesz. i ork. (oda Pindara) (1948) – wyróżnienie na Międzynarod. Olimpijskim Konkursie Sztuki, Londyn 1948,
• Akropolis, kantata na 600-lecie UJ, na chór miesz. i ork. (według Akropolis S. Wyspiańskiego) (1964),
• Przygoda króla Artura, opera radiowa (E.Fischer według legendy staroceltyckiej) (1959) – nagranie Polskie Radio 1960.

balety

Ważnym elementem dorobku Bacewicz są również jej balety. Kilka z nich to:

• Z chłopa król (A.M. Swinarski według P. Baryki) (1953/54),
• Esik w Ostendzie, balet komiczny, 1-akt. (L. Terpilowski według T. Boya-Żeleńskiego) (1964),
• Pożądanie, 2-akt. (M. Bibrowski według Le desir attrape par la queue P. Picassa) (1968–69).

Rękopisy utworów Bacewicz znajdują się w Zakładzie Zbiorów Muzycznych Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Ordery i odznaczenia

W historiografii polskiej Grażyna Bacewicz pozostaje postacią niezwykle istotną. Jej dorobek artystyczny i wkład w kulturę zostały docenione przez przyznanie jej licznych odznaczeń. Poniżej znajdziesz szczegółowe informacje o wyróżnieniach, które otrzymała:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 22 lipca 1959 roku,
• Order Sztandaru Pracy II klasy, przyznany 22 lipca 1949 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 11 lipca 1955 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 22 lipca 1953 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku.

Nagrody i wyróżnienia

Grażyna Bacewicz, wybitna postać w świecie muzyki, zdobyła szereg prestiżowych nagród oraz wyróżnień na przestrzeni swojej kariery. Jej talent kompozytorski został dostrzegany zarówno w kraju, jak i za granicą, co potwierdzają liczne osiągnięcia.

• W 1933 roku zdobyła I nagrodę na konkursie kompozytorskim Towarzystwa „Aide aux femmes de professions libres” w Paryżu za utwór pt. Kwintet Na Instrumenty Dęte,
• w 1936 roku otrzymała II nagrodę na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej za Trio Na Obój, Skrzypce i Wiolonczelę, a także wyróżnienie za Sinfoniette na orkiestrę smyczkową,
• w 1949 roku uhonorowano ją II nagrodą (pierwszej nie przyznano) na Konkursie Kompozytorskim Im. Fryderyka Chopina, zorganizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie za Koncert Fortepianowy,
• w 1950 roku otrzymała Państwową Nagrodę Artystyczną III stopnia w dziale muzyki za koncert na orkiestrę smyczkową,
• w 1951 roku zdobyła I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liège za Kwartet Smyczkowy nr 4,
• w 1952 roku uhonorowano ją Nagrodą Państwową II stopnia za kompozycje IV Kwartet, IV Sonata Skrzypcowa i IV Koncert Skrzypcowy,
• w 1956 roku została wyróżniona Nagrodą Państwową II stopnia,
• w tym samym roku zdobyła II nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liège za Kwartet Smyczkowy nr 5,
• w 1960 roku uzyskała III lokatę podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Muzykę na smyczki, trąbkę i perkusję,
• również w 1960 roku otrzymała nagrodę Związku Kompozytorów Polskich,
• a w 1965 roku została uhonorowana nagrodą rządu belgijskiego oraz złotym medalem na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorów w Brukseli za koncert skrzypcowy nr 7.

Z okazji stulecia urodzin tej wybitnej artystki, rok 2009 ogłoszono Rokiem Grażyny Bacewicz w polskiej muzyce. W tym czasie Poczta Polska wprowadziła do obiegu specjalny znaczek, na którym umieszczono fotografię artystki, co stanowiło piękne upamiętnienie jej wkładu w muzykę.

Obiekty i instytucje noszące imię Grażyny Bacewicz

Grażyna Bacewicz, jako wybitna postać w polskiej muzyce, ma swoje imię upamiętnione w wielu instytucjach oraz obiektach. Oto lista miejsc, które dumnie noszą jej nazwisko:

• Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Grażyny Bacewicz w Nowej Soli,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Grażyny Bacewicz w Jaworznie,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Grażyny Bacewicz w Limanowej,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I st. im. Grażyny Bacewicz w Radomsku,
• Szkoła Muzyczna I stopnia im. Grażyny Bacewicz w Gdańsku-Wrzeszczu,
• Szkoła Muzyczna I stopnia im. Grażyny Bacewicz we Wrocławiu,
• Zespół Państwowych Ogólnokształcących Szkół Muzycznych I i II stopnia nr 3 im. Grażyny Bacewicz w Warszawie,
• Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Grażyny Bacewicz w Koszalinie,
• Plac Zabaw im. Grażyny Bacewicz w Tychach,
• ulica Grażyny Bacewicz w Białymstoku,
• ulica Grażyny Bacewicz w Częstochowie,
• ulica Grażyny Bacewicz w Gdańsku,
• ulica Grażyny Bacewicz w Jeleniej Górze,
• ulica Grażyny Bacewicz w Koninie,
• ulica Grażyny Bacewicz w Łodzi,
• ulica Grażyny Bacewicz w Łomiankach Dolnych,
• ulica Grażyny Bacewicz w Nowej Soli,
• ulica Grażyny Bacewicz w Oławie,
• ulica Grażyny Bacewicz w Radomiu,
• ulica Grażyny Bacewicz w Redzie,
• ulica Grażyny Bacewicz w Warszawie,
• ulica Grażyny Bacewicz we Wrocławiu.

Każda z tych instytucji i miejsc odgrywa ważną rolę w kultywowaniu i propagowaniu twórczości oraz dziedzictwa Grażyny Bacewicz, co świadczy o jej niezatartej obecności w polskiej kulturze muzycznej.

Festiwale i konkursy noszące imię Grażyny Bacewicz

Imię Grażyny Bacewicz, znanej kompozytorki i skrzypaczki, zostało uhonorowane poprzez ustanowienie różnorodnych festiwali oraz konkursów, które promują jej dziedzictwo muzyczne. Wiele z tych wydarzeń odbywa się w Łodzi, ale również w innych miastach, podkreślając znaczenie jej twórczości.

• Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Grażyny Bacewicz w Łodzi,
• Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Grażyny Bacewicz w Łodzi,
• Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Grażyny Bacewicz w Łodzi,
• Ogólnopolski Konkurs Skrzypcowy im. Grażyny Bacewicz Szkół Muzycznych I stopnia we Wrocławiu,
• BISMA Bacewicz International Summer Music Academy w Łodzi.

---

Oceń: Grażyna Bacewicz

---