Józef Strzelczyk

---

Życiorys

Józef Strzelczyk był synem Andrzeja oraz Marianny Bilskiej, a ponadto starszym bratem Tadeusza. Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął pracę w fabryce budowy maszyn oraz odlewni żeliwa Józefa Johna w Łodzi. W okresie I wojny światowej angażował się w prace przy budowie dróg, a po pewnym czasie trafił do gospodarstwa rolnego w powiecie tureckim. W końcu listopada 1918 roku powrócił do Łodzi, gdzie znowu zatrudnił się w fabryce Johna.

Służba w Wojsku Polskim

Nie minęło wiele czasu, a w tym samym roku Strzelczyk ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, zostając wysłanym na front polsko-ukraiński. Służył blisko Lwowa, pełniąc funkcję w załodze pociągu pancernego nr 4 „Hallerczyk”. Już w grudniu 1918 roku złożył przysięgę w Związku Robotników Przemysłu Metalowego. Na przełomie stycznia i lutego 1919 roku brał czynny udział w walkach polsko-czechosłowackich w pobliżu Cieszyna i wkrótce przeniesiono go do pułku kawalerii w Lesznie. Ukończył szkołę podoficerską w Dęblinie, zdobywając w kwietniu 1920 roku stopień kaprala.

Podczas tego samego miesiąca zaangażował się w demonstrację w Łodzi, co doprowadziło do jego zatrzymania przez żandarmerię wojskową, a następnie spędził miesiąc w areszcie. Uczestniczył również w kursie kawaleryjskim w Grodnie, gdzie doszło do sporu z oficerem, co skutkowało jego odosobnieniem w twierdzy Modlin. Ostatecznie, od grudnia 1920 roku służył w 4 pułku strzelców konnych w Płocku, a po demobilizacji w lutym 1921 roku, w kwietniu 1922 roku ponownie otrzymał wezwanie do wojska. Dzięki interwencji swojego brata Tadeusza, nawiazał kontakt ze Związkiem Młodzieży Komunistycznej w Polsce.

Działalność polityczna w okresie międzywojennym

Po zwolnieniu z wojska w 1923 roku, Strzelczyk podjął pracę w fabryce Stanisława Weigta w Łodzi, gdzie zyskał status delegata fabrycznego oraz członka komisji strajkowej. Wówczas związał się ze Związkiem Młodzieży Komunistycznej (ZMK) oraz w 1924 roku przystąpił do Komunistycznej Partii Polski (KPP). Działał przede wszystkim w łódzkiej dzielnicy Górna. Próbując zlikwidować agenta policyjnego we własnych szeregach, został zatrzymany w nocy z 18 na 19 lutego 1925 roku, a w wyniku procesu, 1 września tego samego roku skazany na 4 lata obozu pracy. Odbywał karę w Łodzi, gdzie zorganizował demonstrację 1 maja 1926 roku, co doprowadziło do dodatkowego wyroku 10 miesięcy oraz przeniesienia do Sieradza, a później do Wronek.

W trakcie walk frakcyjnych w KPP, będąc jeszcze w więzieniu w 1927 roku, opowiedział się po stronie bardziej dogmatycznej „mniejszości”. Po ogłoszeniu amnestii 15 sierpnia 1928 roku był wolny i podjął pracę jako płatny funkcjonariusz subordynowany do partii komunistycznej w Łodzi. Z wszystkimi jej konsekwencjami, w lipcu 1929 roku został sekretarzem okręgowym KPP w rejonie Górnego Śląska. W listopadzie tego samego roku aresztowano go ponownie; niespodziewanie jednak, z braku dowodów, został zwolniony w kwietniu 1930 roku.

Od tego momentu zaangażował się w Centralny Wydział Wojskowy KPP, a także pełnił funkcję sekretarza Komitetu Warszawskiego KPP. W drugiej połowie 1930 roku, z powodu poważnej choroby płuc, na pewien czas przerwał działalność. W styczniu 1931 roku został sekretarzem Centralnego Wydziału Wojskowego KPP, a w 1932 roku, kiedy był znowu zagrożony aresztowaniem, uciekł do ZSRR, gdzie przyjął nazwisko Subecki. W Moskwie, jako nowy członek Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii, podjął studia na Komunistycznym Uniwersytecie Mniejszości Narodowych Zachodu im. Juliana Marchlewskiego, który ukończył w 1934 roku, zostając współredaktorem wydawanego w Moskwie w języku polskim dziennika „Trybuna Radziecka”.

Służba w Brygadach Międzynarodowych

W momencie wybuchu wojny domowej w Hiszpanii, nawiązał współpracę jako ochotnik po stronie republikańskiej. Rozpoczął swoje działania jako szeregowiec i walcząc w szeregach Brygad Międzynarodowych, występował pod pseudonimem Jan Barwiński. Po bitwie o Madryt objął urząd dowódcy plutonu, a w czasie bitwy nad Jaramą dowodził 2 kompanią batalionu im. Jarosława Dąbrowskiego. Od 16 listopada 1936 roku był dowódcą batalionu, po tym jak Adam Dawidowicz został ranny. Jego zdolności dowódcze przyniosły mu wysokie uznanie, zwłaszcza podczas bitwy pod Guadalajarą, gdzie zdołał zatrzymać ofensywę włoskiego korpusu ekspedycyjnego Corpo Truppe Volontarie.

W uznaniu jego osiągnięć, dowództwo hiszpańskie mianowało go dowódcą XIII Brygady Międzynarodowej im. Jarosława Dąbrowskiego w okresie od 15 lipca 1937 do 28 marca 1938 roku. Jako dowódca brał udział w licznych starciach pod Villafranca del Castillo, a także obronie Villanueva de la Cañada i ataku pod Fuentes de Ebro, narażając życie na froncie andaluzyjskim oraz w Aragonii. Jego wojna w Hiszpanii zakończyła się ranieniem i przetransportowaniem do Francji.

Udział w II wojnie światowej

W wyniku rozwiązania KPP w sierpniu 1938 roku, Strzelczyk stracił zaufanie Międzynarodówki Komunistycznej, co doprowadziło do jego usunięcia z WKP(b) w 1940 roku. Po ataku Niemiec na ZSRR, wystosował list do Józefa Stalina z prośbą o przyjęcie do Armii Czerwonej. Po pomyślnym przyjęciu, przeszedł specjalistyczne szkolenie w zakresie szpiegostwa i dywersji. W sierpniu 1941 roku, jako dowódca grupy specjalnej „Janek”, został zrzucony na spadochronie w okolice Łodzi w ramach operacji rozpoznawczo-wywiadowczej.

Niestety, cała grupa zaginęła bez śladu, a niemieckie źródła policyjne nie odnotowały tej operacji. W niektórych źródłach podawane są fałszywe daty zrzutu (15 listopada 1942) oraz okoliczności jego śmierci. W czerwcu 1946 roku jego imię nadano fabryce Johna w Łodzi, a w listopadzie 1952 roku nazwano tak także tamtejszą Szkołę Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Po XX Zjeździe KPZR w marcu 1956 roku, anulowano decyzję o jego usunięciu z WKP(b).

---

Oceń: Józef Strzelczyk

---