Maria Dembowska (bibliograf)

---

Praca zawodowa i naukowa

W 1939 roku Maria Dembowska zakończyła swoje studia na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie II wojny światowej aktywnie uczestniczyła w tajnym nauczaniu, a po powstaniu warszawskim angażowała się w działania ratownicze dotyczące warszawskich zbiorów bibliotecznych. Po wojnie związała się z Państwowym Instytutem Książki w Łodzi, gdzie pełniła rolę adiunkta oraz kierownika Wydziału Dokumentacji. Jednocześnie współpracowała z pierwszą Katedrą Bibliotekoznawstwa, powołaną przy Uniwersytecie Łódzkim, pod przewodnictwem prof. Jana Muszkowskiego, będąc jego asystentką-wolontariuszką.

W 1949 roku Maria Dembowska podjęła pracę w Bibliotece Narodowej, gdzie aż do 1957 roku kierowała Zakładem Bibliografii Retrospektywnej. W ramach swoich działań organizowała warsztat polskiej narodowej bibliografii, zajmując się pracami nad Bibliografią polską z lat 1901–1939 oraz Pracownią Problemów Dokumentacji i Informacji Naukowej. W 1960 roku obroniła doktorat, a w 1965 roku uzyskała habilitację. W trakcie swojej kariery na stanowisku dyrektora Biblioteki PAN została profesorem nadzwyczajnym w 1973 roku. W latach 1974–1981 oraz 1984–1986 pełniła funkcję profesora w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Olsztynie, gdzie wypromowała 43 magistrów oraz czterech doktorów.

Jako dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie zainicjowała opracowanie Słownika polskich towarzystw naukowych oraz bibliografii naukoznawstwa. Oprócz tego, redagowała lub współredagowała kilka znaczących czasopism:

• „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego” (1956–1964, wspólnie z Heleną Hleb-Koszańską i Henrykiem Sawoniakiem),
• „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej” (1958–1962),
• „Przegląd Biblioteczny” (1969–1978).

Była inicjatorką powołania Nagrody Naukowej im. Adama Łysakowskiego, a także jej pierwszą przewodniczącą oraz sponsorem. W Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich pełniła funkcję Sekretarza Generalnego Zarządu Głównego w latach 1957–1960 oraz 1960–1963, a w 1985 roku uzyskała tytuł członka honorowego tej organizacji.

Maria Dembowska zmarła w Warszawie i została pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym (kwatera 4-3-8).

Publikacje

Maria Dembowska wydała łącznie ponad 180 publikacji, wśród których znajdują się liczne prace naukowe oraz artykuły. Oto niektóre z nich:

• Terminologia bibliograficzna. „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego”, 1954, t. 4, nr 5,
• Metoda Bibliografii polskiejKarola Estreichera (1954; wyd. 2 rozszerzone i uzupełnione 1970, wyd. 3 w 2001 r.); praca, na podstawie której, w 1960 roku uzyskała stopień naukowy doktora na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Inicjatorem przygotowania rozprawy był Adam Łysakowski, promotorem w przewodzie doktorskim – Helena Więckowska, a recenzentem jej rozprawy – Aleksander Birkenmajer,
• Dokumentacja i informacja naukowa: zarys problematyki i kierunki rozwoju. Warszawa: SBP, 1965 (rozprawa habilitacyjna),
• Problemy bibliotek naukowych: z zagadnień informacji naukowej. Warszawa: Biblioteka PAN, 1971,
• Informacja naukowa w Polsce: rozwój, stan obecny i perspektywy. Warszawa: Biblioteka PAN, 1973,
• Nauka o informacji naukowej (informatologia): organizacja i problematyka badań w Polsce. Warszawa: IINTE, 1991,
• Bibliotekarstwo polskie 1925–1951 w świetle korespondencji jego współtwórców. Wyboru z listów Adama Łysakowskiego, Mariana Łodyńskiego, Józefa Grycza i Heleny Hleb-Koszańskiej dokonała Maria Dembowska, opracowując wstęp, przypisy i indeks. Warszawa: SBP, 1995 ISBN 83-85778-36-5,
• Bibliologia, bibliografia, bibliotekoznawstwo, informacja naukowa: wybór prac. Warszawa: Biblioteka PAN, 1999 ISBN 83-901688-6-3.

Prace Dembowskiej odgrywają kluczową rolę w rozwoju bibliografii oraz informacji naukowej w Polsce.

Ordery i odznaczenia

Maria Dembowska, wybitna postać w historii Polski, otrzymała szereg zaszczytnych wyróżnień i odznaczeń za swoje osiągnięcia. Wśród nich znajdują się:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1987 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1976 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, który przyznano jej w 1968 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 19 stycznia 1955 roku,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, którą udekorowano ją w 1964 roku.

---

Oceń: Maria Dembowska (bibliograf)

---