Kamienica Abrahama Dudaka w Łodzi

---

Historia

Na początku lat 60. XIX wieku na terenie obecnej kamienicy Abrahama Dudaka znajdowała się działka należąca do Piotra Taborskiego, który był tkaczem o polskich korzeniach. W 1865 roku, dokładnie w okresie od 19 kwietnia do 1 maja, zdecydował się on sprzedać tę działkę małżonkom Kristianowi Fryderykowi oraz Emilii Michel. Po ich śmierci, w 1887 roku, nowymi właścicielkami działki stały się córki Michelów – Albina Hertel i Paulina Ditrich. W marcu 1911 roku Albina Hertel postanowiła odsprzedać swoją połowę działki kupcowi Abrahamowi Dudakowi, który wkrótce następnie odkupił pozostałą część od Wandy Olgi Ditrich.

Kiedy Abraham Dudak stał się pełnoprawnym właścicielem całej działki, podjął decyzję o jej nowej zabudowie. W 1911 roku zlecił architektowi Augustowi Furuhjelmowi opracowanie projektu budynku, co miało stanowić ważny krok w realizacji jego wizji. Furuhjelm, architekt pochodzenia fińskiego, prowadził biuro budowlano-techniczne w Łodzi przy ulicy Widzewskiej, obecnie znanej jako J. Kilińskiego. Na projekcie można również dostrzec podpis mistrza budowlanego T. Michalskiego, datowany na 12 lipca 1911 roku, a zatwierdzenie projektu miało miejsce 10 sierpnia tego samego roku przez Franciszka Chełmińskiego, architekta miejskiego.

Na podstawie zatwierdzonego projektu rozpoczęto budowę frontowego budynku w roku 1912. Obiekt zaprojektowano w kształcie prostokątnym, z dachem dwuspadowym, uzupełnionym przez dwie oficyny z dachem pulpitowym. Nowym właścicielem budynku stał się A. L. Szmulew Dudak, kupiec oraz właściciel fabryki i składu towarów bawełnianych, który w związku z budową zaciągnął kredyt w Towarzystwie Kredytowym Miasta Łodzi. Z powodu problemów finansowych, budynek został sprzedany 1 sierpnia 1918 roku małżeństwu Chaim Leib i Masza Lipnowscy, którzy zajęli mieszkania o układzie 7- i 4-pokojowym w części frontowej, a w oficynach urządzili składy materiałów.

Wkrótce po zakupie, Lipnowscy zainstalowali centralne ogrzewanie, co było znaczącą modernizacją. W 1931 roku przeprowadzili rozbudowę obiektu, m.in. północnej oficyny, która została wydłużona o 2/3 ówczesnej długości. Wzniesiono także budynki gospodarcze, stajnie oraz komórki, a w ogrodzie zbudowano basen z fontanną. Podwórze zostało wybetonowane, co zmieniło jego wygląd. Jednakże, podobnie jak ich poprzednicy, również oni zaciągnęli kredyt w Towarzystwie Kredytowym i z powodu braku spłaty ogłosili upadłość. W rezultacie, 18 grudnia 1934 roku posiadłość wystawiono na licytację, a sekwestatora do ściągania opłat od lokatorów wyznaczono 8 października 1935 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej kamienica została przekazana Polskim Kolejom Państwowym w celu zapewnienia mieszkań dla pracowników. W 1968 roku obiekt przeszedł na własność Skarbu Państwa. W latach 1968-1979 przeprowadzono generalny remont budynku na podstawie projektu inż. A. Poniatowskiego z 1963 roku. W wyniku prac zniszczono dębowe posadzki, piece, kominki, boazerie, a także elementy wystroju i wyposażenia wnętrz, co doprowadziło do zatarcia pierwotnego podziału wnętrz. Zachowano jednak elewacje oraz częściowy oryginalny wystrój klatki schodowej, w tym schody, balustradę, windę i stolarkę.

Architektura

Kamienica Abrahama Dudaka to przykład wybitnej architektury, znajdującej się w kwartale ulic Gabriela Narutowicza, Jana Kilińskiego oraz Romualda Traugutta. Jest to budynek o dużych walorach estetycznych, charakteryzujący się pięcioma kondygnacjami oraz poddaszem, w otoczeniu dwóch oficyn utrzymanych w identycznym stylu, które wspólnie tworzą kształt litery „U”.

Plany kamienicy ukazują prostokątny układ z półkolistym ryzalitem od podwórza. Na fasadzie, na wysokości powyżej parteru, znajdują się dwa boczne, płytkie ryzality. Okna są prostokątne, na parterze dzielone na dwa części, zamknięte półkoliście, z odpowiednio wykonanym kluczem w tynku, natomiast wyższe piętra zawierają okna trójdzielne, rozdzielone przez półkolumienki, które mają zróżnicowane kształty i układy. Nad nimi widnieją dekoracyjne pasy stylizowanych pąków kwiatów oraz owoców.

Okna piwnic zabezpieczone są kratami, a ich dekoracja przykuwa uwagę stylizowanymi motywami kwiatowymi. Ryzality wieńczą ścianki szczytowe ozdobione bogatą sztukaterią w formie kartusza spiętego maszkaronem, otoczone liśćmi akantu, co nadaje całości harmonijny, falisty kształt charakterystyczny dla secesji. W architekturze kamienicy można również dostrzec elementy baroku oraz klasycyzmu, takie jak kartusze, łuki oraz girlandy, które w połączeniu z motywami roślinnymi tworzą spójną stylistykę bliską Art Nouveau.

Materiał i faktura użyte w budynku są zróżnicowane – dolna kondygnacja została wykonana w stylu pseudorustykalnym, podczas gdy bonie pasowe w tynku oraz glazurowane płytki ceramiczne na wyższych piętrach w tonacji zielono-niebieskiej nadają kamienicy elegancki wygląd, zmieniający się w zależności od oświetlenia. Dekoracja górnej części fasady jest szczególnie wyrazista, gdzie na osi fasady wyróżnia się portal z drzwiami do klatki schodowej. Przestrzeń portalu otoczona jest kolumnami, a kapitele tworzą stylizowane meandry.

Tympanon nad portalem również przyciąga wzrok półkolistą płytą z wazą ustawioną na postumencie. Balkony, prostokątne na dolnych kondygnacjach, u szczytu mają formę półokrągłą, a ich balustrady wyróżniają się ażurowym wzornictwem z żeliwnych prętów, nawiązujących do geometrii meandrów.

Otwarcie bramy, znajduje się na północnej stronie budynku, prowadzi do sieni przejazdowej, mającej formę wydłużonego prostokąta, z kolebkowym sklepieniem ozdobionym delikatnymi rozetami. Klimat kamienicy podkreśla także elegancka klatka schodowa, oblicowana białym marmurem i uzupełniona ceramicznymi płytami oraz kutą balustradą, wzbogaconą o motywy liści akantu. Przyciągającym wzrok akcentem stają się również żelazne drzwi do windy, wzorowane na stylu secesyjnym, z kutymi liśćmi akantu i wieniec laurowy nad nimi, przewiązany wstęgą.

Oryginalne drzwi i okna w stylu secesyjnym, wraz z szybami trawionymi, które mogą przedstawiać wazy, rośliny i motyle, dopełniają estetyki budynku. Oficyny mają uskokowe elewacje z widocznymi ryzalitami klatek schodowych, zaokrąglonymi narożnikami i są z powodzeniem połączone z budynkiem głównym, chociaż ich wnętrza nie charakteryzują się zbyt dużym wystrojem, zachowując jedynie część stolarki okiennej i drzwiowej.

---

Oceń: Kamienica Abrahama Dudaka w Łodzi

---