Jan Kożuchowski

---

Życiorys

Jan Kożuchowski przyszedł na świat w rodzinie, której ojcem był Bronisław – naczelnikiem ruchu w Dojazdowej Komunikacji Tramwajowej w Łodzi. Jego matką była Jadwiga z Wąsowskich. W młodości zdobywał wiedzę w klasie ukierunkowanej na matematykę oraz nauki przyrodnicze, uczęszczając do Państwowego Gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach. W czasie nauki angażował się również w aktywności Związku Harcerstwa Polskiego. Egzamin dojrzałości zdany w 1931 roku otworzył mu drzwi do dalszej edukacji w warszawskiej Wyższej Szkole Handlowej. Równolegle, począwszy od 1932 roku, rozpoczął studia w Oddziale Prądów Silnych na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej.

Podczas studiów aktywnie uczestniczył w działalności Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”. W 1936 roku zdobył dyplom Wyższej Szkoły Handlowej, natomiast dwa lata później, po zakończeniu studiów na Politechnice Warszawskiej, uzyskał tytuł inżyniera elektryka. Już w styczniu 1938 rozpoczął pracę jako inżynier w Fabryce Aparatów Elektrycznych Kazimierza Szpotańskiego, a następnie, od marca tego samego roku, pełnił funkcję kierownika warsztatów mechanicznych i elektrycznych w firmie Elis w Warszawie.

W obliczu wybuchu II wojny światowej zgłosił się do wojska jako ochotnik. Włączony do szeregów 3 Baonu Przeciwpancernego Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, po 18 września 1939 roku, kiedy to Polska znalazła się w ciężkiej sytuacji, został internowany w obozie w Turnu-Severin, skąd udało mu się uciec. Kiedy dotarł do Francji, w grudniu 1939 wstąpił do 6 Pułku Piechoty 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Tam ukończył szkołę podoficerską, zdobywając stopień kaprala i dowodząc drużyną w kompanii szturmowej. Walczył w trudnych warunkach na wzgórzach Clos du Doubs oraz w Wogezach. Po zawieszeniu broni we Francji w czerwcu 1940 roku, ponownie został internowany, tym razem w Szwajcarii.

Po trzech miesiącach Kożuchowski znalazł się w wojskowym obozie uniwersyteckim w Winterthur, gdzie prowadził wykłady i ćwiczenia z fizyki jako asystent profesora Schredera. W 1941 roku rozpoczął przewód doktorski pod okiem profesorów Bruno Bauera i Saksera, a równocześnie kierował grupą na Wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechniki Politechniki Federalnej w Zurychu. Jego wysiłki zaowocowały w 1945 roku nostryfikacją dyplomu, a 10 maja 1946 roku obronił pracę doktorską, uzyskując stopień doktora nauk technicznych na Politechnice w Zurychu. W Szwajcarii ukończył także szkołę podchorążych, gdzie awansował na plutonowego. Po obronie doktoratu wrócił do Francji, gdzie został zdemobilizowany.

Na zaproszenie profesora Kazimierza Drewnowskiego odwiedził Ośrodek Wyższych Studiów Polskich w Brukseli, a później powrócił do kraju. Początkowo pracował jako radca w Departamencie Energetyki Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego. Od października 1946 roku przez pięć lat był specjalistą w Centralnym Zarządzie Energetyki, jednocześnie organizując Katedrę Gospodarki Elektrycznej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Wrocławskiej.

W 1949 roku Kożuchowski stworzył zespół inżynierów i studentów zajmujący się analizą i projektowaniem rozwiązań z dziedziny automatyki elektrowni i sieci, badając obliczenia sieciowe. Dążył również do stworzenia laboratorium oraz aparatury niezbędnej do prowadzenia badań. W 1950 roku objął stanowisko profesora nadzwyczajnego na Politechnice Wrocławskiej, a od 1954 roku kierował Katedrą Układów Elektroenergetycznych. Od października 1956 do stycznia 1959 roku pełnił jednocześnie funkcję dyrektora do spraw naukowych w resortowym Instytucie Energetyki w Warszawie.

Z jego inicjatywy w 1962 roku Zakład Elektroenergetyki Politechniki Wrocławskiej przekształcił się w Instytut Automatyki Systemów Energetycznych (IASE), któremu Kożuchowski został pierwszym dyrektorem. Jego zespół stał się uznawaną szkołą naukową „Kompleksowego Badania Systemów Elektroenergetycznych”, gdzie powstał innowacyjny układ automatycznej regulacji częstotliwości i mocy czynnej. W latach 1960-1961 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej, a od 1963 roku przewodził Katedrze Systemów Energetycznych. W 1961 roku został profesorem zwyczajnym, a w 1970 roku zrezygnował z kierownictwa IASE, pozostając przewodniczącym Rady Naukowej.

W 1971 roku, zgodnie z własną prośbą, przeszedł do Instytutu Elektroenergetyki Zakładu Sieci i Systemów Elektroenergetycznych Politechniki Warszawskiej. W roku 1972 założył tam Zespół Informatyki Energetycznej oraz nową specjalizację „Informatyka, sterowanie i zarządzanie w elektroenergetyce”, którą kierował aż do przejścia na emeryturę. Program, który opracował, był wdrażany przy współpracy z Zjednoczeniem Przemysłu Automatyki i Aparatury Pomiarowej MERA oraz Polskim Towarzystwem Cybernetycznym (PTC). W 1981 roku przeszedł na emeryturę.

Jan Kożuchowski był dwukrotnie żonaty. W 1946 roku poślubił Zofię Bezdzik (1910–1976), z którą miał dwóch synów: Wojciecha, magistra inżyniera elektryka, dyrektora APP (Automation & Consulting), oraz Andrzeja, magistra inżyniera elektryka i długoletniego pracownika Centrum Informatyki Energetyki i Polskich Sieci Elektroenergetycznych w Warszawie. Powtórnie ożenił się w 1978 roku ze Stanisławą Nowak. Zmarł 29 września 1994 roku w Warszawie, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu parafialnym we Włochach (sektor C3-4-13).

Członkostwo

Jan Kożuchowski aktywnie uczestniczył w wielu instytucjach naukowych i technicznych, będąc członkiem licznych komitetów i stowarzyszeń, co podkreśla jego znaczącą rolę w dziedzinie energetyki oraz automatyki.

• członek Komitetu Elektrotechniki PAN w I kadencji (1952–1958),
• członek Komitetu Energetyki PAN,
• członek Komitetu Automatyki i Cybernetyki PAN,
• członek Komitetu Elektryfikacji Polski PAN,
• członek Polskiego Komitetu Automatyki i Pomiarów NOT (prezes w latach 1961–1971),
• członek zwyczajny Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, organizator, a następnie przewodniczący,
• organizatorem i przewodniczącym Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego (1961–1972),
• wiceprezes (1972–1980) oraz prezes (1981) Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego i Członek Honorowy PTC,
• członek Komisji Głównej Automatyzacji, Sterowania i Pomiarów przy KNiT,
• członek Rady Głównej ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej,
• ekspert w Stałej Komisji Energetycznej RWPG,
• działacz Stowarzyszenia Elektryków Polskich,
• członek Zarządu Głównego SEP (1950–1953),
• działacz Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej (PTETiS),
• członek Głównej Komisji Rewizyjnej PTETiS (1963–1966, 1974–1992), przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej (1966–1974), a od 1986 roku Członek Honorowy PTETiS.

Jego zaangażowanie i działalność w tych organizacjach pokazują jego ogromny wkład w rozwój nauk ścisłych oraz technologii w Polsce.

Ordery i odznaczenia

Jan Kożuchowski był uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które odzwierciedlają jego zasługi dla kraju. Oto lista jego wyróżnień:

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1964),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1956),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (5 maja 1955),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1977),
• Medal Zwycięstwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (za udział w bitwach pod Saint Hippolite i Maiche) (1945),
• Medal im. Mieczysława Pożaryskiego (1978),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1965),
• Złota Odznaka Honorowa NOT (1966),
• Złota Odznaka „Zasłużony dla Dolnego Śląska” (1972).

Nagrody

Jan Kożuchowski otrzymał nagrodę Państwową II stopnia, którą przyznano w formie zespołowej. Wyróżnienie to dotyczyło jego pracy nad opracowaniem analizatorów, które miały kluczowe znaczenie dla potrzeb sektora energetycznego.

Wydarzenie miało miejsce w 1952 roku.

---

Oceń: Jan Kożuchowski

---