Halina Klatkowa

---

Nauka, studia, praca

Naukę w Miejskiej Szkole Pracy w Łodzi Halina Klatkowa rozpoczęła w 1931 roku, a kontynuowała ją od 1937 w prywatnym Gimnazjum Janiny Czapczyńskiej w Łodzi. Niestety, jej edukacja została przerwana 14 grudnia 1939 roku, kiedy to hitlerowskie władze okupacyjne zamknęły polskie szkoły w Łodzi, która wówczas została nazwana Litzmannstadt i została włączona do administracyjnego obszaru III Rzeszy, zwanego Krajem Warty.

Od jesieni 1940 roku Klatkowa powróciła do nauki, uczestnicząc w tajnych kompletach przy Gimnazjum im. Królowej Anny Wazówny w Warszawie. To właśnie tam, wiosną 1943 roku, zdała maturę w zakresie liceum przyrodniczego. Następnie, od jesieni 1943 roku, rozpoczęła studia geograficzne na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego (UW), gdzie kształciła się pod kierunkiem profesora Stanisława Lencewicza.

Ważnym aspektem życia Haliny Klatkowej była jej działalność w ruchu oporu, gdzie angażowała się w harcerską służbę łączności, organizowaną przez Armię Krajową (AK) oraz Szare Szeregi. Podczas powstania warszawskiego, niosąc pomoc, została ranna 13 września 1944 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej Klatkowa wróciła do Łodzi, by ponownie podjąć studia na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ), który wówczas się organizował. W 1950 roku uzyskała stopień magistra filozofii z zakresu geografii, a w 1964 roku obroniła pracę doktorską, zatytułowaną „Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi”, która została opublikowana w 1965 roku. W 1982 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego.

Jej kariera zawodowa rozpoczęła się 1 kwietnia 1945 roku w Zakładzie Geografii UŁ, który był organizowany przez profesora Jana Dylika. W latach 1950–1956 piastowała stanowisko starszego asystenta, a od 1956 roku była adiunktem. Samodzielnym pracownikiem naukowym (docent) została w 1974 roku, a od 1981 do 1995 roku pełniła funkcję kierownika Zakładu (później Katedry) Badań Czwartorzędu oraz dyrektora Instytutu Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska w latach 1982–1990. Na emeryturę przeszła 1 października 1994 roku.

Działalność naukowa

Halina Klatkowa pozostawiła znaczący ślad w działalności naukowej na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie swoją karierę rozpoczęła jako uczestniczka kluczowych badań geologicznych pod kierunkiem prof. J. Dylika. W ramach tych działań zajmowała się kartowaniem geologicznym, którego celem było stworzenie Przeglądowej mapy geologicznej Polski w skali 1:300 000. W szczególności współpracowała nad opracowaniem północnej części arkusza Łódź, co obejmowało siedem arkuszy mapy w skali 1:100 000, takich jak Uniejów, Ozorków, czy Sieradz.

Pomimo licznych zaangażowań badawczych, w grudniu 1949 roku zdobyła absolutorium na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UŁ, a tytuł magistra geografii uzyskała dzięki pracy na temat Morfologia okolic Uniejowa, która skupiała się na wschodniej części arkusza Uniejów. Jej późniejsze badania w latach 1950-1955 były jednak jeszcze bardziej ambitne, gdyż współtworzyła Szczegółową mapę geomorfologiczną Polski w skali 1:50 000, kartując obszary jak region kielecki czy łódzki.

Warto również zwrócić uwagę na jej publikacje. Od 1953 roku opublikowała wiele istotnych prac, w tym Studium morfodynamiczne pewnego wąwozu w Górach Świętokrzyskich w 1958 roku. Jej rozprawa Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi, wydana w 1965 roku, była przełomowa w badaniach nad plejstoceńską morfogenezą peryglacjalną i przyczyniła się do uzyskania stopnia doktora. W 1966 roku minister szkolnictwa wyższego uhonorował tę pracę.

W kolejnych latach, między 1965 a 1972 rokiem, Klatkowa kontynuowała badania nad geologią i geomorfologią glacjalną, zgłębiając m.in. temat Paleografii Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego, co stało się bazą jej przewodu habilitacyjnego. Na tym polu uzyskała uznanie, prowadząc również wykłady z geomorfologii Polski w ramach akademickich podręczników.

Pełniąc szereg funkcji na uczelni w latach 1973–1982, kierowała różnymi programami kształcenia i opiekowała się studenckimi kołami naukowymi. Jednym z jej kluczowych osiągnięć była rola redaktora naczelnego serii wydawniczej Acta Geographica Universitatis Lodziensis od 1975 roku do 1995. W tym czasie badała również osady czwartorzędowe, publikując fundamentalne prace dotyczące środowisk eolicznych i utworów ablacyjnych.

W latach 1982–1990, jako profesor nadzwyczajny, skupiła się na detalu kartograficznym, odkrywając liczne kopalne stanowiska, które były zidentyfikowane poprzez analizy palinologiczne. Jej prace zawierały istotne analizy dotyczące osadów eemskich oraz ich roli w paleomorfologii regionu. Owoce jej badań były prezentowane na licznych seminariach i konferencjach, gdzie miała możliwość dzielenia się swoją wiedzą z innymi ekspertami.

Na koniec swojej kariery na UŁ, jej badania dotyczyły głównie procesów glacjalnych i peryglacjalnych w formowaniu rzeźby terenu. Publikacje dotyczące stratygrafii zlodowacenia Warty stanowią istotny wkład w tej dziedzinie, a także wniosły nową wiedzę do ogólnopolskich rozważań geologicznych.

Ogółem napisała prawie 100 prac naukowych, była promotorem blisko 90 prac magisterskich oraz 5 rozpraw doktorskich, opiekując się licznie doktorantami zarówno z Polski, jak i z zagranicy. W 1995 roku Łódzkie Towarzystwo Naukowe opublikowało książkę poświęconą jej pracy, a w 1996 roku pojawił się rozdział o Klatkowej w publikacji Moja droga do nauki. Jej współpraca z Zakładem Geologii Czwartorzędu w Państwowym Instytucie Geologicznym była również znacząca.

Halina Klatkowa była aktywna w Polskiej Akademii Nauk, gdzie zasiadała w dwóch komitetach. Zmarła w Łodzi, a jej działalność została doceniona przez społeczność naukową, która wspomina ją jako wybitnego badacza i nauczyciela.

Działalność w stowarzyszeniach naukowych

Halina Klatkowa aktywnie uczestniczyła w wielu stowarzyszeniach naukowych, przyczyniając się do ich rozwoju.

• Od 1946 roku była członkiem Polskiego Towarzystwa Geograficznego,
• od 1965 roku związana była z Łódzkim Towarzystwem Naukowym. W latach 1972–1981 pełniła funkcję sekretarza III Wydziału, będąc także członkiem Zarządu oraz Komisji Wydawniczej ŁTN.

Odznaczenia i wyróżnienia

Halina Klatkowa została uhonorowana wieloma znaczącymi odznaczeniami, które świadczą o jej ogromnym wkładzie w rozwój edukacji oraz działalność społeczną.

• złoty Krzyż Zasługi (1961),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983),
• medal Komisji Edukacji Narodowej (1990),
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi (1982),
• złota Odznaka Uniwersytetu Łódzkiego (1970),
• medal Uniwersytetu Łódzkiego w służbie społeczeństwa i nauki (1982),
• wielokrotne nagrody ministra, rektora Uniwersytetu Łódzkiego oraz Łódzkiego Towarzystwa Naukowego.

---

Oceń: Halina Klatkowa

---