Przemysław Smolarek

---

Wczesne lata

Przemysław Smolarek dorastał w rodzinie o pedagogicznych korzeniach. Jego ojciec, Józef, był nauczycielem w szkole powszechnej, a matka Maria z domu Matyczyńska. W wyniku tragicznych wydarzeń września 1939 r. ojciec Przemysława został osadzony w obozie jenieckim, a reszta rodziny w grudniu tego samego roku trafiła do obozu przesiedleńczego w Radogoszczu. Następnie cała rodzina została przesiedlona do Krakowa.

W Krakowie młody Przemysław uczęszczał na tajne komplety, w efekcie czego udało mu się zdać maturę. Tym samym podjął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W latach 1941–1948 trenował piłkę nożną w krakowskiej Wiśle, gdzie pełnił rolę bramkarza, jednak jego występy ograniczały się jedynie do kilku meczów.

Przemysław był również aktywnym członkiem Armii Krajowej w latach 1942–1945, uczestnicząc w Zgrupowaniu „Żelbet”. W tym czasie posługiwał się pseudonimami Charlie oraz Lechita. Ukończył Szkołę Podchorążych, stając się dowódcą drużyny oraz biorąc udział w akcjach dywersyjnych i sabotażowych. W sierpniu 1944 r. padł ofiarą łapanki i został aresztowany, co doprowadziło go do obozu w Plaszowie, gdzie przebywał do października 1944 r.

Po wojnie, w 1945 r., ujawnił swoje zaangażowanie w AK i wznowił studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ze względu na swoje powiązania z Armią Krajową wielokrotnie stawał się obiektem zatrzymań; w 1947 roku został aresztowany na krótki czas.

W 1948 r. obronił pracę magisterską na temat Kampanii mołdawskiej Jana III Sobieskiego z 1691 roku, której promotorem był prof. Władysław Konopczyński. Już w 1947 r. Przemysław rozpoczął pracę jako asystent wolontariusz na UJ, a w 1950 r. obronił pracę doktorską na temat Rzeczypospolitej wobec wojny północnej 1700–1721, również pod kierunkiem prof. Konopczyńskiego.

W latach 1950–1951 pracował jako starszy asystent na Uniwersytecie Łódzkim. Niestety, w wyniku wyrażanych poglądów politycznych został usunięty z uczelni. W 1952 roku przez jakiś czas uczył w Liceum Ogólnokształcącym w Świnoujściu. Po dalszym okresie spędzonym w Świnoujściu znalazł zatrudnienie jako kustosz w dziale morskim Muzeum Pomorza Zachodniego, gdzie działał aż do 1958 roku, kiedy to związał się na stałe z muzealnictwem morskim.

Muzeum Morskie

W 1958 roku, Przemysław Smolarek odegrał kluczową rolę jako inicjator powstania Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Morskiego, a także złożył wniosek o utworzenie muzeum morskiego w Gdańsku. Rok później, w 1959, Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie powierzyło mu zadanie zorganizowania tego przedsięwzięcia.

W okresie od 1960 do 1961 roku Smolarek pełnił funkcję kierownika Oddziału Morskiego Muzeum Pomorskiego, równocześnie przygotowując nową placówkę. Muzeum Morskie w Gdańsku zostało formalnie otwarte 1 stycznia 1962 roku, a Przemysław Smolarek został dyrektorem tego muzeum 15 stycznia tego samego roku. Na tym stanowisku pozostał do swojej śmierci, rozwijając muzealne kolekcje i przekształcając je w nowe działy oraz angażując się w archeologię podmorską.

Pod jego kierownictwem rozpoczęto badania nautologiczne w Zatoce Gdańskiej, co przyczyniło się do zlokalizowania około 30 wraków, z których część okazała się cennymi stanowiskami archeologicznymi, takimi jak wraki Miedziowca czy Solenka. Muzeum Morskie w Gdańsku, które w 1972 roku zostało przemianowane na Centralne Muzeum Morskie, pod jego kierownictwem rozwijało się intensywnie, obejmując nowe oddziały, takie jak Muzeum Latarnictwa w Rozewiu, Muzeum Wisły w Tczewie, Muzeum Rybołówstwa w Helu oraz statki-muzea, w tym Dar Pomorza i Sołdek.

W roli dyrektora Muzeum, Przemysław Smolarek angażował się także w działania międzynarodowe. Od 1966 roku współpracował z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Muzeów Transportu (IATM), a w latach 1977–1983 pełnił funkcję jego prezydenta. W 1973 roku zainicjował powstanie pisma Transport Museums, które stało się periodykiem IATM. Był redaktorem tego czasopisma aż do 1989 roku. Dodatkowo, aktywnie uczestniczył w działalności Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Przemysław Smolarek jest autorem 10 książek oraz wielu artykułów. W 1977 roku, w oparciu o swoje publikacje oraz dokonania, uzyskał habilitację na Uniwersytecie Łódzkim.

Działalność społeczna

W 1980 roku, Przemysław Smolarek odegrał kluczową rolę jako jeden z inicjatorów reaktywacji Ligi Morskiej. Jego zaangażowanie w działalność społeczną szybko przyniosło owoce, ponieważ w październiku 1981 roku został wybrany na prezesa Zarządu Głównego Ligi Morskiej. Niestety, już w marcu 1982 roku władze stanu wojennego usunęły go z tego stanowiska.

W okresie od 1980 roku, Smolarek aktywnie uczestniczył w Ogólnopolskim Komitecie Obrony Więzionych za Przekonania, co pokazuje jego głębokie zaangażowanie w działalność na rzecz sprawiedliwości społecznej. Był także współzałożycielem i członkiem zarządu Klubu Myśli Politycznej im. Konstytucji 3 Maja, skupiającego osoby zaangażowane w dyskusje dotyczące kluczowych spraw politycznych.

Jego niezłomność w dążeniu do wspólnoty lokalnej znalazła odzwierciedlenie w roli jednego z inicjatorów powołania Związku Miast i Gmin Morskich, który miał na celu zjednoczenie i promowanie interesów morskich społeczności. Po przemianach ustrojowych w Polsce, od 1990 roku, Smolarek objął funkcję radnego Rady Miejskiej w Gdańsku, gdzie mógł jeszcze skuteczniej wpływać na lokalną politykę i społeczność.

Nagrody i odznaczenia

Przemysław Smolarek, znany z licznych osiągnięć, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami oraz odznaczeniami. Oto lista niektórych z nich:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Medal Wojska,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Medal 30-lecia Polski Ludowej,
• Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza”,
• Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”,
• Odznaka Honorowa „Zasłużony Ziemi Gdańskiej”.

Warto również wspomnieć, że Związek Miast i Gmin Morskich przyznał nagrodę im. Przemysława Smolarka, co podkreśla jego znaczenie w obszarze lokalnym.

W maju 1991 roku Rada Naukowa Instytutu Sztuki PAN zadecydowała złożyć wniosek o nadanie tytułu naukowego profesora nauk humanistycznych Przemysławowi Smolarkowi. Niestety, z powodu jego przedwczesnej śmierci, nie zdążono przyznać mu tego tytułu.

---

Oceń: Przemysław Smolarek

---