Janusz Cegiełła

---

Życiorys

Rodzice Janusza Cegiełły, Jan Romuald i Apolinaria z Kaweckich, to osoby, które miały znaczący wpływ na jego życie. Oboje byli majętnymi przedsiębiorcami w dziedzinie handlu oraz przemysłu i byli jednocześnie pasjonatami muzyki. Dzięki ich wsparciu, Janusz mógł korzystać z nauk u Anny Maciańskiej, wybitnej nauczycielki, która była uczennicą zarówno Aleksandra Michałowskiego, jak i Józefa Śliwińskiego. Oprócz muzyki, Janusz pobierał też standardowe wykształcenie – w czerwcu 1939 roku zakończył naukę w Szkole Powszechnej przy Prywatnym Gimnazjum Męskim Aleksego Zimowskiego w Łodzi.

W czasie II wojny światowej Janusz przebywał z rodzicami w Warszawie, gdzie najpierw kontynuował edukację w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. Po tym czasie uczęszczał na tajne komplety, a latem 1944 roku zdał egzamin maturalny. Uznanie jego matury nastąpiło w 1945 roku dzięki Państwowej Komisji Weryfikacyjnej w Warszawie. W tym trudnym czasie Janusz starał się kontynuować swoją edukację muzyczną pod okiem prof. Anny Maciańskiej, prof. Hanny Domagalskiej oraz prof. Jerzego Lefelda, który był uczniem znanego Aleksandra Michałowskiego w dziedzinie fortepianu i Romana Statkowskiego w zakresie kompozycji.

W trakcie wojny Janusz włączył się do działalności Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Rawicz”. Najpierw uczestniczył w działaniach Szarych Szeregów, a od 1943 roku działał jako polowy sprawozdawca i fotografik w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Otrzymał pochwałę od pułkownika Jana Rzepeckiego „Wolskiego” oraz awans do rangi sierżanta. Janusz brał aktywny udział w powstaniu warszawskim, a po jego kapitulacji udało mu się wydostać do Milanówka. Niestety, podczas próby przekroczenia Wisły w rejonie Konstancina i Świdr Wielkich, został zatrzymany przez wojska LWP i osadzony w areszcie. Uwolniono go w jesieni 1945 roku, a w 1959 roku, gdy starał się o paszport, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych usiłowało go zwerbować na tajnego współpracownika, ale po jego kategorycznej odmowie, kontrakt zagraniczny został mu cofnięty, a on sam zwolniony z Pagartu.

Po powrocie do Łodzi Janusz podjął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Łódzkiego oraz w Konserwatorium Łódzkim. Tam doskonalił swoje umiejętności muzyczne pod nadzorem takich nauczycieli jak prof. Antoni Dobkiewicz, prof. Hanna Ilcewicz oraz prof. Władysław Raczkowski, który z kolei był uczniem Zdzisława Birnbauma, Felicjana Szopskiego oraz Juliusza Wertheima. Oprócz tego, uczęszczał na zajęcia prowadzone przez prof. Kazimierza Jurdzińskiego oraz prof. Franciszka Wesołowskiego, ucznia Kazimierza Sikorskiego i Bronisława Rutkowskiego.

W międzyczasie Janusz Cegiełła angażował się w działalność YMCA w Łodzi, gdzie zajmował się organizowaniem koncertów. To on był jednym z współzałożycieli jazzowego środowiska znanego jako „Koło Melomanów”, które później przekształciło się w zespół jazzowy Melomani. W grupie tej występowali znaczący muzycy, w tym Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Komeda oraz Zbigniew Namysłowski. Pracował również jako pianista w szkole rytmiki i tańca artystycznego Janiny Mieczyńskiej, gdzie zastępował chorego prof. Tomasza Kiesewettera.

Później Janusz przeniósł się do Szczecina, gdzie był odpowiedzialny za organizację orkiestry symfonicznej, która z czasem uzyskała status Państwowej Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie. Jako pianista występował również w duecie fortepianowym z dyrygentem Filharmonii Szczecińskiej, Stefanem Gościniakiem. W latach 1955–1958 pełnił rolę kierownika Biura Koncertowego Filharmonii Łódzkiej, a następnie w latach 1962–1965 zasiadał na stanowisku kierownika działu artystycznego Teatru Wielkiego w Warszawie za dyrekcji Bohdana Wodiczki. Współpracował z filharmoniami na terenie całego kraju, w tym w Katowicach, Bydgoszczy, Poznaniu, Lublinie, Gdańsku oraz Rzeszowie, a liczba jego występów przekroczyła 6000. To właśnie wtedy zdobył renomę jako popularyzator muzyki oraz komentator programów symfonicznych.

Od 1972 roku Janusz Cegiełła stał się przedstawicielem Polski w Internationales Musikzentrum w Wiedniu. W latach 1973–1974 zajmował stanowisko naczelnego dyrektora muzycznego Polskiego Radia i Telewizji. W 1979 roku został powołany na dyrektora Opery – Teatru Wielkiego w Łodzi. Jako popularyzator muzyki, uruchomił w poznańskiej TVP cykl telewizyjny „Stereo i w kolorze”, a także stworzył programy takie jak „Przeboje mistrzów”, „Słuchamy i patrzymy” i „Żywoty instrumentów”. W swojej pracy zrealizował ponad 120 scenariuszy filmowych i telewizyjnych.

Janusz Cegiełła był także biografem Aleksandra Tansmana. W 1986 roku wydał pierwszą monografię poświęconą temu kompozytorowi, obejmującą jego życie oraz twórczość z lat 1897–1939. Kolejnym istotnym osiągnięciem była publikacja kompletnej biografii Tansmana w 1996 roku, która przybliżała całkowity okres życia oraz dorobek artystyczny tego wybitnego muzyka (1897-1986).

W trakcie swojego życia Janusz Cegiełła należał do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, został odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym i posiadał Odznakę Pamiątkową „Akcji Burza”. W 2006 roku uhonorowano go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Życie prywatne

W 1948 roku Janusz Cegiełła wziął ślub z Zofią Małgorzatą Szymochówną, która w 1945 roku była słuchaczką Studia Dramatycznego przy Teatrze Miejskim w Łodzi. Wśród wykładowców oraz egzaminatorów, którzy nadawali uprawnienia, znajdowali się m.in. Aleksander Zelwerowicz, Juliusz Osterwa oraz Jerzy Kreczmar. Po zakończeniu nauki Zofia zaczęła grać w Teatrze Powszechnym oraz Teatrze Nowym w Łodzi. Wspólnie mieli syna Piotra.

Wybrane publikacje

Janusz Cegiełła stworzył szereg istotnych publikacji, które wzbogaciły polską muzykę współczesną oraz dokumentowały jej rozwój. Oto kilka najważniejszych dzieł jego autorstwa:

• Szkice do autoportretu polskiej muzyki współczesnej: rozmowy z kompozytorami, Kraków 1976,
• Pamiętnik Starosądeckich Festiwali Muzyki Dawnej 1975–1979, Kraków 1980,
• Przeboje mistrzów, Warszawa 1981,
• Muzyka jak tęcza…, „Kultura” 1985, nr 22, s. 13,
• Dziecko szczęścia. Aleksander Tansman i jego czasy, Warszawa 1986 (ss. 518),
• Jarosław Iwaszkiewicz o Karolu Szymanowskim, „Ruch Muzyczny” 1988, nr 8, s. 3,
• Dziecko szczęścia. Aleksander Tansman i jego czasy, Tom I (ss. 418) i II (ss. 466), Łódź 1996,
• Moja droga do Tansmana: w 100-lecie urodzin kompozytora, „Rzeczpospolita” 1997, nr 131, s. 19,
• Przedmowa, [w:] Stanisław Wisłocki, Życie jednego muzyka [wspomnienia], Warszawa 2000,
• Muzyka, miłość i mitomani (wspomnienia), przedmowa Zdzisław Sierpiński, Warszawa 2012.

Te publikacje ilustrują bogactwo i różnorodność myśli muzycznej Cegiełły, który zachował niezatarte ślady w polskiej kulturze muzycznej.

---

Oceń: Janusz Cegiełła

---