Cmentarz Doły to jedna z najważniejszych nekropolii w Łodzi, która zajmuje wielką powierzchnię ponad 12 ha. Zlokalizowany jest on we wschodniej części dzielnicy Bałuty, rozciągając się po obu stronach ulicy Smutnej. Południowa granica terenu cmentarza sięga ulicy Telefonicznej.
Wzrost liczby mieszkańców Łodzi w latach 90. XIX wieku, związany z dynamicznym rozwojem miasta, prowadził do niedoboru miejsc pochówku na starym cmentarzu. W odpowiedzi na tę sytuację, podjęto decyzję o wyznaczeniu nowych terenów, a wybór padł na wieś Doły, charakteryzującą się pagórkowatym terenem, wzgórzami i dołami powstałymi z wyrobisk.
Projekt cmentarza został opracowany przez inżyniera Ignacego Stebelskiego, a jego otwarcie miało miejsce w 1896 roku. Cmentarz pierwotnie służył jako miejsce pochówku dla luteran oraz rzymskich katolików, a z biegiem lat wyznaczono także tereny dla baptystów, prawosławnych, muzułmanów i mariawitów.
Jednym z najbardziej cennych elementów tego miejsca jest nagrobek Franciszka Komorowskiego z 1899 roku, który jest najstarszym zachowanym pomnikiem, i znajduje się w części rzymskokatolickiej cmentarza.
Podział
Cmentarz Doły w Łodzi jest miejscem o niezwykłym znaczeniu, które składa się z różnych sekcji, przyciągających uwagę odwiedzających.
W skład kompleksu wchodzi:
- cmentarz rzymskokatolicki pw. św. Wincentego à Paulo,
- cmentarz komunalny, dostępny głównie od ul. Smutnej,
- cmentarz wojskowy pw. św. Jerzego, z wejściem od al. G. Palki,
- cmentarz prawosławny pw. św. Aleksandra Newskiego, znajdujący się przy ul. Telefonicznej,
- cmentarz baptystów,
- cmentarz zielonoświątkowców,
- cmentarz mariawitów.
Miejsca Pamięci Narodowej
Na terenie cmentarza Doły w Łodzi znajduje się wiele ważnych miejsc, które upamiętniają historię i ofiary różnych wydarzeń. Wśród nich warto wyróżnić:
- grób wojenny – zbiorowa mogiła bojowników z lat 1905–1907,
- pomnik ofiar pomordowanych w obozach niemieckich,
- pomnik ofiar terroru hitlerowskiego,
- pomnik młodocianych ruchu oporu.
Pochowani
Na cmentarzu Doły w Łodzi znajduje się kategoria osób pochowanych, która obejmuje znaczące postacie różnych dziedzin. W obrębie tego cmentarza komunalnego można odnaleźć Aleję Zasłużonych, w której złożone są resztki wielu znamienitych osób. Oto lista wybranych nazwisk, które zasługują na szczególne wyróżnienie:
- Hieronim Andrzejewski – współtwórca rezerwatów regionu łódzkiego – kwatera XI,
- Jadwiga Andrzejewska – aktorka – kw. XXVIII,
- Kiejstut Bacewicz – muzyk – kw. XI,
- Bogdan Baranowski – historyk, orientalista, regionalista – kw. XI,
- Julian Baranowski – kustosz – kw. XI,
- Małgorzata Bartyzel – dziennikarka, posłanka – kw. XXVIII,
- Janusz Bąk – nauczyciel, wychowawca młodzieży – kw. XVIII,
- Aleksander Bednarz – aktor – kw. XI,
- Ludwik Benoit – aktor – kw. XI,
- Jacek Bierezin – poeta – kw. XI,
- Janusz Borkowski – prawnik – kw. XI,
- Włada Bytomska – prządka, bojowniczka KPP – kw. VII,
- Marek Czekalski – prezydent Łodzi,
- Kazimierz Dejmek – reżyser – kw. XVI,
- Witold Dembowski – nauczyciel – kw. XI,
- Monika Dzięgielewska–Geitz – promotorka sztuki – kw. XI,
- Samuel Engel – żołnierz powstania śląskiego – kw. VII,
- Wiesław Garboliński – malarz, rysownik – kw. XI,
- Matylda Garbolińska–Niwald – dziennikarka,
- Marian Glinkowski – reżyser – kw. XI,
- Roman Gondko – biochemik i biofizyk – kw. XI,
- Ariusz Grabicki – harcmistrz, nauczyciel – kw. XI,
- Wirgiliusz Gryń – aktor – kw. XXXII,
- Tomasz Grzegorczyk – prawnik, sędzia Sądu Najwyższego – kw. XXXIV,
- Tomasz Grzelak – przedsiębiorca – kw. XXXIV,
- Szymon Harnam – działacz komunistyczny – kw. VII,
- Wojciech Jerzy Has – reżyser – kw. XI,
- Zdzisław Hejduk – reżyser teatralny, dramatopisarz – kw. XI,
- Janusz Hereźniak – profesor biologii, dendrolog – kw. XXVIII,
- Janusz Indulski – profesor nauk medycznych – kw. XI,
- Stefan Jankowski – polski chemik, profesor – kw. XI,
- Zdzisław Jaskuła – poeta, pisarz, reżyser, społecznik – kw. XXVIII,
- Leszek Jezierski – piłkarz, trener piłki nożnej – kw. XI,
- Andrzej Jocz – profesor sztuk plastycznych, rzeźbiarz – kw. XXVIII,
- Bolesław Kardaszewski – architekt – kw. XI,
- Tomasz Kiesewetter – profesor, dyrygent – kw. XI,
- Andrzej Piotr Kern – adwokat – kw. XXVIII,
- Halina Klatkowa – geomorfolog – kw. III,
- Henryk Kluba – reżyser – kw. XI,
- Krystyna Kotełko – mikrobiolog – kw. XXVIII,
- Jerzy Krasuń – aktor teatralny – kw. XI,
- Stefan Krygier – artysta malarz – kw. XI,
- Piotr Krzywicki – polityk, prawnik – kw. XVIII,
- Jan Antoni Kudra – kolarz – kw. XXXIV-26-9,
- Bogusław Kukuć – dziennikarz sportowy,
- Sylwia Alicja Kurzela – dziennikarka – kw. XXXIV-26-7,
- Wiesław Machejko – dziennikarz – kw. XXVIII,
- Bogusław Mec – piosenkarz – kw. XVIII,
- Teresa May-Czyżowska – śpiewaczka operowa – kw. XI,
- Marian Minich – historyk sztuki – kw. VII,
- Kazimierz Mucha – dyrektor Urzędu Miasta Łodzi – kw. XI,
- Ryszard Andrzej Niemczyk – trener siatkarskiej Reprezentacji Polski Kobiet – kw. XXVIII,
- Józef Niewiadomski – prezydent Łodzi (1978–1985) i minister budownictwa, gospodarki przestrzennej i komunalnej (1985–1986) – kw. XI,
- Adam Ochocki – dziennikarz – kw. XXVIII,
- Maria Olszewska-Lelonkiewicz – trenerka jazdy figurowej na lodzie – kw. XV,
- Grzegorz Palka – pierwszy prezydent Łodzi w III RP – kw. XXVIII,
- Jarosław Pietrzyk – prezydent Miasta Łodzi, wojewoda – kw. XI,
- Krzysztof Ptak – operator filmowy, wykładowca – kw. XI,
- Edward Rosset – demograf i statystyk – kw. IX,
- Piotr Różycki – dziennikarz – kw. XXVIII,
- Jerzy Sadek – piłkarz ŁKS-u, reprezentant Polski,
- Horacy Safrin – poeta, satyryk – kw. VII,
- Jerzy Scheur – działacz opozycji antykomunistycznej – kw. XI,
- Bogusław Sochnacki – aktor – kw. XI,
- Mieczysław Stawiński – doktor nauk technicznych – kw. XI,
- Wiesław Szczotkowski – reżyser Teatru Powszechnego w Łodzi – kw. XI,
- Adam Szpunar – prawnik – kw. XI,
- Antoni Szram – historyk sztuki, konserwator zabytków, muzealnik – kw. XI,
- Jadwiga Szustrowa – lekarz – kw. VII,
- Iwona Śledzińska-Katarasińska – dziennikarka, polityk – w latach 1991–2023 – poseł na Sejm RP,
- Krzysztof Andrzej Talczewski – reżyser, scenarzysta i producent filmów – kw. XXXIV-26-8,
- Andrzej Terlecki – działacz opozycji antykomunistycznej – kw. XVIII,
- Grzegorz Timofiejew – poeta – kw. VII,
- Krzysztof Tronczyński – lekarz i urzędnik – kw. XXVIII,
- Janusz Tryzno – polski grafik, malarz, rysownik – kw. XXXIV,
- Wiesław Bogusław Urbański – działacz solidarnościowy – kw. XXXIV-26-11,
- Jerzy Wdowczyk – profesor UŁ, fizyk – kw. XI,
- Paweł Wielechowski – działacz opozycji antykomunistycznej – kw. XVIII,
- Zbigniew Władyka – rzeźbiarz – kw. XI,
- Lucjusz Włodkowski – dziennikarz – kw. IX,
- Ryszard Wojciechowski – działacz solidarnościowy – kw. XVIII,
- Jerzy Woźniak – reżyser – kw. XXVIII,
- Mieczysław Wroński – profesor UŁ, chemik – kw. XI,
- Jakub Wujek – architekt – kw. XVIII,
- Mieczysław Józef Zyner – restaurator i literat z Łodzi – kw. XXXIV-26-13,
- Teresa Żylis-Gara – polska śpiewaczka operowa – kw. XI.
Na zakończenie należy podkreślić znaczenie tego miejsca w kulturze i historii regionu, stanowiącego wieczną pamięć o ludziach, którzy przyczynili się do jego rozwoju. Więcej informacji dostępnych jest na stronach Cmentarze komunalne, Zarząd Zieleni Miejskiej Łódź oraz Łódź.pl.
Przypisy
- Cmentarze komunalne [online], Zarząd Zieleni Miejskiej Łódź [dostęp 21.09.2023 r.]
- Aleja Zasłużonych na Cmentarzu Doły. Tu pochowano najsłynniejszych łodzian! [MAPA] [online], lodz.pl [dostęp 21.09.2023 r.]
- cmentarz św. Wincentego, rzymskokatolicki, [w:] Zabytek.pl [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Ogrodowej w Łodzi | Grobowiec Rodziny Jarocińskich | Grobowiec Franciszka Kindermanna | Grób małego dziecka śpiącego na poduszce | Cmentarz Zarzew w Łodzi | Mauzoleum małżonków Moenke | Cmentarz Wszystkich Świętych na Olechowie w Łodzi | Cmentarz rzymskokatolicki Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Łodzi | Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Sopockiej w Łodzi | Mauzoleum Izraela Poznańskiego | Cmentarz mariawicki w Łodzi | Cmentarz katolicki św. Wojciecha w Łodzi | Cmentarz katolicki przy ulicy Ogrodowej w Łodzi | Nowy cmentarz żydowski w Łodzi | Grób rodziny Heiman-Jareckich | Grobowiec Ludwika Grohmana | Grobowiec Gustawa Geyera | Grobowiec Ernsta Leonhardta | Cmentarz w Łodzi-Łagiewnikach | Cmentarz św. Rocha na Radogoszczu w ŁodziOceń: Cmentarz Doły w Łodzi