Se-ma-for

---

Historia

Początki: 1947–1960

W roku 1946 Zenon Wasilewski oraz Ryszard Potocki zrealizowali swój projekt, tworząc Studio Filmów Kukiełkowych przy ul. Jana Kilińskiego 210 w Łodzi. Już wkrótce po otwarciu, w 1947 roku, stworzono dwie lokalizacje do produkcji filmów kukiełkowych w mieście. Ryszard Potocki był odpowiedzialny za działalność przy ul. Jana Kilińskiego, podczas gdy Zenon Wasilewski kontynuował prace w swoim prywatnym lokum, które znajdowało się na ul. Radwańskiej 25.

Przykre wiadomości nadeszły 11 listopada 1947 r., kiedy podpisano Zarządzenie o likwidacji Studia przy Kilińskiego 210, które przyniosło skutki dla całego zespołu. Pracownicy zostali przydzieleni do innych zadań, w tym do nowego laboratorium fotograficznego, przeniesionego z ul. Gabriela Narutowicza 68, a sprzęt filmowy został przesunięty do Studia na ul. Radwańskiej 25.

Właśnie tam, przy ul. Radwańskiej 25, Zenon Wasilewski wraz z entuzjastami animacji zrealizował swój pierwszy film lalkowy – „Za króla Krakusa”, którego premiera odbyła się jesienią 1947 roku. Tak zyskało uznanie Studio Filmów Kukiełkowych „Filmu Polskiego”.

Rozwój studia zaowocował także utworzeniem Oddziału Kukiełkowego w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych. Na początku jego siedzibą była piwnica pod halą zdjęciową, a później przekształcono na halę pofabryczną. W styczniu 1950 roku powstał Oddział Filmów Rysunkowych, nad którym pieczę sprawował Władysław Nehrebecki, który już wkrótce stał się autorem popularnych postaci, takich jak Bolek i Lolek. W jego realizacji powstał film „Opowiedział Dzięcioł Sowie” z 1951 roku, przy którym współpracował z Lechosławem Marszałkiem, przyszłym twórcą Reksia, który następnie przeniósł się do studia w Bielsku.

W 1956 roku Oddział Filmów Kukiełkowych uzyskał niezależność, przekształcając się w samodzielne Studio Filmów Lalkowych z siedzibą w Tuszynie koło Łodzi. Wśród twórców, którzy zadebiutowali w tym okresie, znalazły się znane nazwiska, takie jak Zenon Wasilewski, Włodzimierz Haupe, Halina Bielińska, Edward Sturlis, Jerzy Kotowski, Lidia Hornicka oraz Janina Hartwig. W roku 1959 zrealizowano pierwsze projekty filmowe przez takie osobowości jak Tadeusz Wilkosz, Lucjan Dembiński oraz Wacław Kondek.

Studio Małych Form Filmowych: 1960–1990

Rok 1960 przyniósł znaczne zmiany dzięki dyrektorowi Ryszardowi Brudzynskiemu, który wprowadził plany produkcji filmów krótkometrażowych w różnych formatach. Nowa inicjatywa dała szansę młodym twórcom, absolwentom łódzkiej Szkoły Filmowej, aby zadebiutować w już przemianowanym Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for. Utworzono oddziały w Łodzi przy ulicy Pabianickiej i Bednarskiej, co pozwoliło na powstanie filmów wycinankowych i rysunkowych.

W latach 60-tych nawiązała się era debiutów w animacji, w której zaistnieli Zofia Ołdak, Daniel Szczechura, Kazimierz Urbański, Alina Kotowska, Andrzej Piliczewski, Ryszard Brudzyński, Katarzyna Latałło, Zbigniew Czernelecki, Stefan Schabenbeck, Henryk Ryszka, Ludwik Kronic oraz Stanisław Lenartowicz. Wśród filmów aktorskich, eksperymentalnych oraz dokumentalnych debiutowali Roman Polański, Jadwiga Kędzierzawska, Janusz Nasfeter, Janusz Morgenstern, Janusz Majewski, Andrzej Kondratiuk, Jerzy Antczak, Stefan Matyjaszkiewicz i wielu innych twórców, którzy zaznaczali swoją obecność w polskiej kinematografii.

W latach sześćdziesiątych rozpoczęto również produkcję popularnych seriali, takich jak: lalkowy „Przygody Misia Colargola”, rysunkowy „Zaczarowany ołówek” oraz aktorski, skierowany do dorosłych – „Klub Profesora Tutki”. Kolejne hity na małym ekranie pojawiały się także w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, w tym lalkowe „Miś Uszatek” i „Trzy misie”, czy rysunkowe „Dziwny świat kota Filemona” oraz „Przygód kilka wróbla Ćwirka”. W sferze plastelinowej zrealizowano „Plastelinki”, a w gatunkach aktorskich tytuł „Przyjaciel wesołego diabła” był wówczas widziany jako znaczący projekt.

Lat 70-tych doświadczyliśmy nowych reżyserów seriali, takich jak Marian Kiełbaszczak, Dariusz Zawilski, Teresa Puchowska-Sturlis, Krystyna Kulczycka, Eugeniusz Ignaciuk, Janusz Galewicz, Jadwiga Kudrzycka, Ryszard Szymczak, Jerzy Stępień, Wacław Fedak, Danuta Adamska – Strus, Eugeniusz Strus oraz Ireneusz Czesny.

Na początku lat siedemdziesiątych zjawili się młodzi eksperymentatorzy, jak Józef Robakowski, Zbigniew Rybczyński, Ryszard Waśko, Władysław Wasilewski, Janusz Połom, Hieronim Neumann, Jerzy Kopczyński oraz Stanisław Śliskowski. Filmy jak „Nowa książka” i „Tango” Zbigniewa Rybczyńskiego zyskały międzynarodowe uznanie oraz nagrodę Oscara za animację.

Pojawili się także debiutanci ze świata fabularnego i dokumentalnego, w tym Krzysztof Nowak, Filip Bajon, Krzysztof Krauze, Leopold Rene Nowak.

Studio Filmowe Semafor: 1990–1999

W 1990 roku pod przewodnictwem dyrektora Jacka Gwizdały nastąpiła kluczowa zmiana – nastąpiła zmiana nazwy studia na „Studio Filmowe Semafor”. Wytwórnia przeszła transformację, stając się miejscem produkcji dużych filmów pełnometrażowych. Jednakże wraz z upływem lat produkcja studia zaczęła spowalniać z powodu zmniejszanych kontraktów dla Telewizji Polskiej, które często przejmowała konkurencyjna firma – Studio Filmów Rysunkowych z Bielska-Białej. Wówczas Studio Skupiło się na produkcji filmów dedykowanych stacjom prywatnym.

Podczas lat dziewięćdziesiątych, w trakcie realizacji programów telewizyjnych, współpracował późniejszy reżyser filmów fabularnych Piotr Trzaskalski. Niestety, w listopadzie 1999 roku, Komitet Kinematografii zadecydował o likwidacji państwowego studia Semafor.

Se-ma-for Produkcja Filmowa: od grudnia 1999

W grudniu 1999 roku powstała nowa spółka realizatorska, której liderem został Zbigniew Żmudzki. Zgodnie z postanowieniem przewodniczącego Komitetu Kinematografii, przyjęto nazwę Se-ma-for Produkcja Filmowa, której celem było kontynuowanie naukowych tradycji państwowego studia, skupiając się na tworzeniu autorskich filmów oraz animacji z użyciem lalek.

Państwowe studio Se-ma-for stało się pionierem w produkcji lalkowych filmów w Polsce, oferując projekty nie tylko dla dzieci, ale także ambitne filmy autorskie. Wśród najbardziej rozpoznawalnych produkcji znalazły się: „Schody” Stefana Schabenbecka, „Worek” Tadeusza Wilkosza, „Kwartecik” Edwarda Sturlisa oraz D.I.M Marka Skrobeckiego. W spółce zrealizowano również kilka lalkowych filmów: „Ichthys” oraz „Danny Boy” Marka Skrobeckiego, „Mokra bajeczka” Wojciecha Gierłowskiego, „Fantastyczny sklep z kwiatami” Pawła Partyki oraz „Piotruś i wilk” w reżyserii Suzie Templeton, która zdobyła ogromne uznanie na międzynarodowym rynku filmowym, w tym na prestiżowym festiwalu animacji w Annecy we Francji oraz Oscara w kategorii Najlepszy Krótkometrażowy Film Animowany w 2008 roku.

W nowym okresie działalności Se-ma-for zadebiutowali: Paweł Partyka z filmem „Fantastyczny sklep z kwiatami”, Balbina Bruszewska (w „Miasto płynie”), Anna Błaszczyk (w „Caracas i Powrót”), Daria Kopiec (w „Zuzanna”), Kacper Shikeli (w „Good News, Bad News”), Anna Cywińska (w „Zgrzyt”), Paulina Majda (w „Dwa kroki za…”), oraz Jarosław Konopka (w „Underlife, Ucieczka”).

Od czerwca 2008 roku do września 2016 roku studio funkcjonowało na ul. Targowej 1/3, przy terenie starej elektrociepłowni EC1, gdzie zlokalizowano Narodowe Centrum Kultury Filmowej. Od września 2016 roku studio oraz Muzeum Animacji przeniosło się do kompleksu pofabrycznego WIMA przy al. Piłsudskiego 135. W 2017 roku studio przeniesiono na ul. Sienkiewicza 100, gdzie funkcjonowało do maja 2018 roku. Niestety, po rezygnacji prezesa Luca Toutuunghi oraz jego wyjeździe z Polski, działalność studia oraz Fundacji Filmowej Se-ma-for została zawieszona. Studio napotkało trudności finansowe, a majątek przeszedł częściowo w ręce komorników. Miasto Łódź podjęło działania mające na celu zabezpieczenie muzealnych eksponatów, przyznając im status dziedzictwa narodowego.

Fundacja Filmowa Se-ma-for i Muzeum Animacji

W roku 2008 zainaugurowano Fundację Filmową Se-ma-for, której założeniem było wspieranie twórczości skierowanej do dzieci, realizacja filmów autorskich i debiutów oraz prowadzenie Muzeum Animacji (pierwotnie Muzeum Bajki). W muzeum zgromadzono lalki, dekoracje i sprzęt zdjęciowy z filmów. W roku 2016 Muzeum zostało przejęte przez firmę Se-ma-for Technikal Solution. Dodatkowo Fundacja uzyskała status Organizacji Pożytku Publicznego, co umożliwiało jej uzyskiwanie dochodów z 1% odpisów podatkowych na cele statutowe. Niestety, w styczniu 2018 roku Muzeum przestało funkcjonować, a w maju 2018 roku działalność Fundacji została zawieszona.

Fundacja była organizatorem Se-ma-for Film Festival, który odbywał się corocznie w latach 2010–2013 i dedykowany był poklatkowej animacji lalkowej.

Dyrektorzy

• Włodzimierz Haupe (1955–1956),
• Aleksander Postołow (1956–1959),
• Ryszard Brudzyński (1959–1968),
• Janusz Galewicz (1968–1975),
• Zbigniew Godlewski (1975–1976),
• Wiktor Budzyński (1977–1981),
• Bogusław Kuzio (1982–1990),
• Jadwiga Wendorff (1990),
• Jacek Gwizdała (1990–1992),
• Sławomir Grabowski (1993),
• Andrzej Strąk (1994–1999),
• Zbigniew Żmudzki – prezes studia Se-ma-for Produkcja Filmowa (2000–2015),
• Luc Toutounghi – prezes studia Se-ma-for Produkcja Filmowa (od 2015 do maja 2018),
• W 2019 roku Zbigniew Żmudzki został kuratorem Spółki i Fundacji, wyznaczonym przez Sąd KRS w Łodzi.

Produkcje

Produkcje związane z Studium Filmowym Se-ma-for to nie tylko znane dzieła, ale także kamienie milowe w historii polskiej animacji. Wśród najważniejszych filmów, które zasługują na szczegółową uwagę, znajdują się:

• krótkometrażowe animacje,
• pełnometrażowe animacje,
• seriale lalkowe,
• seriale rysunkowe.

W kategorii krótkometrażowych animacji można wymienić utwory takie jak:

• Miś Uszatek – reżyseria Lucjan Dembiński,
• Tango, Nowa książka, Zupa, Święto, Plamuz – reżyseria Zbigniew Rybczyński,
• DIM, Ichthys i Danny Boy – reżyseria Marek Skrobecki,
• Piotruś i wilk – reżyseria Suzie Templeton,
• Schody, Wszystko jest liczbą – reżyseria Stefan Schabenbeck,
• Ściany, Czarny Kapturek, Lykantropia, Wolność nogi – reżyseria Piotr Dumała,
• Kwartecik, Człowiek i anioł – reżyseria Edward Sturlis,
• Fotel, Hobby, Podróż, Fatamorgana – reżyseria Daniel Szczechura,
• Blok, Wyliczanka – reżyseria Hieronim Neumann,
• Śniadanie na trawie, Kalewala – reżyseria Stanisław Lenartowicz,
• Za króla Krakusa, Uwaga Diabeł – reżyseria Zenon Wasilewski,
• Worek, Nie drażnić lwa – reżyseria Tadeusz Wilkosz,
• Niebezpieczeństwo – reżyseria Jerzy Kotowski,
• Ondraszek – reżyseria Wacław Kondek,
• Na dnie szafy – reżyseria Jerzy Kopczyński,
• Miasto płynie – reżyseria Balbina Bruszewska,
• Fantastyczny sklep z kwiatami – reżyseria Paweł Partyka,
• Caracas, Powrót – reżyseria Anna Błaszczyk,
• Maska – reżyseria Bracia Quay,
• Świteź – reż. Kamil Polak – koprodukcja z Human Ark,
• Gwiazdka kota Filemona, Kocia Wielkanoc.

W kontekście pełnometrażowych animacji znane są tytuły takie jak:

• Szczęśliwe dni Muminków,
• Zima w Dolinie Muminków,
• Filemon i przyjaciele.

W obszarze seriali lalkowych wyróżniają się:

• Przygody Misia Colargola (1968–1974) – główny realizator Tadeusz Wilkosz (we współpracy z francuskim studiem Procidis),
• Miś Uszatek (1975–1987) – główni realizatorzy Lucjan Dembiński i Janusz Galewicz,
• Opowiadania Muminków (1977–1982) – główny realizator Lucjan Dembiński,
• Plastusiowy pamiętnik (1980) – reżyseria Zofia Ołdak,
• Trzy misie (1982–1986) – główny realizator Tadeusz Wilkosz (we współpracy z austriackim studiem Apollo Film),
• Plastelinki (1980–1990) – reżyseria Danuta Adamska – Strus i Eugeniusz Strus,
• Leśne skrzaty i kaczorek Feluś (1982–1985) – reżyseria Wadim Berestowski,
• W krainie czarnoksiężnika Oza (1983–1989) – główny realizator Lucjan Dembiński,
• Kolorowy świat Pacyka (1981–1990) – główny realizator Marian Kiełbaszczak,
• Maurycy i Hawranek (1986–1990) – główny realizator Marian Kiełbaszczak,
• Jeż Kleofas (1987–1988) – główna realizatorka Jadwiga Kudrzycka, scenariusz Piotr Kaczorowski (pseudonim Konrada Szołajskiego),
• Mały pingwin Pik-Pok (1989–1992) – główny realizator Tadeusz Wilkosz,
• Mordziaki (1993–2000) – główny realizator Marian Kiełbaszczak,
• Parauszek i przyjaciele (2013–2014) – reżyseria Krzysztof Brzozowski.

Wreszcie, seriale rysunkowe, które pozostawiły ślad w historii animacji, to między innymi:

• Zaczarowany ołówek (1963–1977) – główni realizatorzy Zbigniew Czernelecki, Andrzej Piliczewski, Ludwik Kronic, Karol Baraniecki,
• Dziwny świat kota Filemona i Przygody kota Filemona (1972–1974; 1977–1981) – główny realizator Ludwik Kronic, Ireneusz Czesny, Andrzej Piliczewski, Alina Kotowska,
• Ferdynand Wspaniały (1975–1977) – główni realizatorzy Alina Kotowska, Ireneusz Czesny, Wacław Fedak,
• Przygód kilka wróbla Ćwirka (1983–1989) – główni realizatorzy Ireneusz Czesny, Jerzy Stępień.

---

Oceń: Se-ma-for

---