Ulica Bednarska w Łodzi

---

Historia

Historia

Do roku 1918

Ulica Bednarska, o długości około 800 metrów, została stworzona głównie na terenie dawnych kolonii rolniczych takich jak Dąbrówka Mała, Chojny Nowe oraz Kolonia Chojny (Chojen AB). W niewielkiej części przebiega przez Nowe Rokicie, wieś, która początkowo była własnością kapituły krakowskiej, a później przekształciła się w wieś rządową, w której zaszły zmiany w I połowie XIX wieku. Obszary te weszły w granice administracyjne Łodzi decyzją rady ministrów z dnia 18 października 1906 roku. Graficzny obraz tego obszaru przedstawia plan autorstwa Hilarego Szymańskiego, wykonany w 1907 roku w skali 1:8400. Na tym planie widoczna jest tylko Szosa Pabianicka oraz ulica Rzgowska, natomiast ulica Bednarska została zaznaczona na mapie Łodzi z około 1910 roku, dołączonej do rocznika „Czas. Kalendarz na Rok 1911”.

Warto zauważyć, że już w 1896 roku, kilka lat przed ustanowieniem ulicy, w pobliżu jej późniejszego skrzyżowania z Szosą Pabianicką powstała imponująca willa, która stała się siedzibą rodziny Schweikertów, niemieckich fabrykantów. Rodzina ta, właściciele fabryki wyrobów bawełnianych od 1875 roku, miała swoją siedzibę przy ul. Wólczańskiej 215. Na elewacji willi, która obecnie znajduje się pod adresem Bednarska 42, znalazł się kartusz z inicjałami „SI”, co zdaniem prof. Krzysztofa Stefańskiego z Uniwersytetu Łódzkiego, rodzi pewne wątpliwości co do rzeczywistych właścicieli budynku.

W 1906 roku niemiecki przedsiębiorca Ernst Leonhardt, współwłaściciel fabryki wyrobów wełnianych, założył ogrody działkowe dla pracowników, które powstały wzdłuż wytyczanej ulicy. Te historyczne ogrody, noszące nazwisko Stefana Błaszczyka, od wschodu sąsiadują z parkiem im. Legionów. Mimo że ich powierzchnia stopniowo malała z biegiem lat, na początku XXI wieku wynosiła zaledwie 2,3 ha i obejmowała 62 działki. Granice ogrodów obecnie wyznaczają ulice: Doroty, Bednarska oraz zachodnia granica posesji przy ul. Pabianickiej.

W latach 1907-1909, przy ulicy Bednarskiej 15 i 15a, zbudowano dwie postsecesyjne wille dla Ernsta Leonhardta, w otoczeniu pięknych ogrodów. Tam zamieszkali wspólnicy Leonhardta, Wilhelm Völker oraz Hilmar Girbardt. Mimo zmian właścicieli, park, otoczony płotem, był zamknięty dla publiczności aż do 1952 roku. W parku istniały również korty tenisowe, które przetrwały do lat sześćdziesiątych.

W 1911 roku, po raz pierwszy ulica Bednarska została uwzględniona w taryfie. Za datę 1 października 1911 roku widnieje w miejskich księgach wieczystych jedynie jedna nieruchomość, a w kolejnych latach do spisów dodano nowe adresy. W okresie 1915–1918, podczas niemieckiej okupacji, nazwę zmieniono na Böttcherstraße, natomiast po odzyskaniu niepodległości wrócono do pierwotnej formy.

Lata 1919–1945

Bezpośrednio po wojnie, w taryfie posesji przy ul. Bednarskiej dostrzegano nowe adresy, w tym mieszkanie Franciszka i Juljanny Kańczuckich.

„Na początku lat pięćdziesiątych rozległe podwórko przy ul. Bednarskiej tętniło życiem. Młodzież organizowała różnego rodzaju zabawy. Wśród nich był Andrzej Jakubowski, późniejszy profesor Politechniki Warszawskiej.”

W roku 1930, w Biurze Projektów ZUS, stworzono projekt nowoczesnego osiedla dla pracowników łódzkich zakładów ubezpieczeniowych. Planowana budowa obejmowała 14 bloków, jednak z powodu ograniczeń finansowych zrealizowano zaledwie część projektów. W latach 1930–1932 powstało 7 bloków, w tym dwa przy ul. Bednarskiej 24 i 26, które wyróżniały się nowoczesnym jak na tamte czasy wyposażeniem, w tym po raz pierwszy w Łodzi zastosowano okna zespolone. Osiedle zyskało popularną nazwę Z.U.P.U., a później Z.U.S.

W kolejnych latach powstał park zaprojektowany przez Stefana Rogowicza, który oddzielał bloki osiedla od nowo wytyczonej ulicy.

W 1937 roku, z powodu kryzysu gospodarczego, rozpoczęto postępowanie upadłościowe firmy „Leonhardt – Woelker – Girbardt”. Następnie, w 1938 roku, willę Schweikertów nabyli Józef i Kazimiera Usielscy.

Lata 1945–1989

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na nowo przywrócono nazwę ulicy. Dawne wille fabrykanckie zaadaptowano na placówki edukacyjne. W tak zwanej willi Wilhelma Völkera utworzono Dom Dziecka, a w rezydencji Schweikertów powstało Liceum Bibliotekarskie. Po rozpoczęciu działań mających na celu rewitalizację, w 1952 roku park fabrykancki stał się publicznie dostępnym terenem, a latem 1954 roku do Domu Dziecka nr 6 trafiła grupa dzieci z Grecji.

W latach 70. dawną willę zajmowane przez Studio Małych Form Filmowych „Se-ma-for” zlikwidowano korty tenisowe, a w ich miejsce stworzono plac zabaw. Po zakończeniu PRL wiele dawnych budynków uległo znacznym zmianom.

Od roku 1989

W 1991 roku park stracił swoja dotychczasową nazwę. W późniejszym latach, po remoncie, budynek dawnej willi z wynajmem dla Banku Zachodniego WBK S.A., zmienionego na Santader Bank Polska S.A. Ciekawe momenty historii ulicy miały miejsce w latach 2011–2013, kiedy planowano ważne zmiany urbanistyczne obejmujące otoczenie, przy czym ulica Bednarska miała stać się ulicą klasy zbiorczej.

29 marca 2016 roku, w wyniku uchwały Rady Miejskiej, ulica znalazła się w obszarze rewitalizacji. Z kolei 2 kwietnia 2017 roku zainaugurowano kursowanie komunikacji miejskiej poprzez linię autobusową MPK – Łódź, co stało się nowym i ważnym rozdziałem w historii tej ulicy.

Siedziby dawnych firm

• nr 10 – Mechaniczna Fabryka Wyrobów Trykotażnych „L. Krauze i R. J. Güttler”, istniała od co najmniej 1909 roku,
• nr 24 – „Scandria” sp. z o.o., firma z branży artykułów technicznych – lata 30. XX w.

Sławni mieszkańcy

• Rodzina Schweikertów, fabrykantów – ul. Bednarska 42, około 1900-1939,
• Wilhelm Völker (Woelker), fabrykant, ul. Bednarska 15, przed II wojną światową,
• Hilmar Girbardt, fabrykant, ul. Bednarska 15a, przed II wojną światową,
• Ludwik Hauk, radca sekcji przemysłowej Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi, ul. Bednarska 42, okres międzywojenny,
• Józef Janicki, wicedyrektor Komunalnej Kasy Oszczędności m. Łodzi, ul. Bednarska 24, okres międzywojenny,
• Feliks Iwicki, lekarz, ul. Bednarska 24, do 13 grudnia 1939,
• Leszek Kołakowski, filozof, ul. Bednarska 24 lub 26, lata 30. XX w. i lata 1945–1949,
• Alfred Wiłkomirski, skrzypek, ul. Bednarska 26, I poł. lat 30. XX w.,
• Władysław Kocuper, komisarz Policji, ul. Bednarska 24, od kwietnia 1935,
• Henryk Józewski, wojewoda łódzki, ul. Bednarska 15, lata 1938–1939,
• Werner Ventzki, nadburmistrz, ul. Bednarska 15a, 1941-1943,
• Hanna Ożogowska, pisarka, ul. Bednarska 26, okres powojenny do 1951,
• Zygmunt Zahorski, profesor, ul. Bednarska 24 lub 26, lata 1948-1970,
• Zygmunt Charzyński, matematyk, ul. Bednarska 24 lub 26, okres powojenny,
• Karol Głogowski, adwokat, ul. Bednarska 24 kl. „E”, okres powojenny,
• Wojciech Marczewski, reżyser, ul. Bednarska 26, okres powojenny,
• Władysława Matuszewska, komendantka Chorągwi Łódzkiej ZHP, ul. Bednarska 24 lub 26, okres powojenny,
• Tadeusz Szczerbic, prawnik, ul. Bednarska 24, od lat 50. XX w.,
• Magdalena Tesławska, kostiumograf, ul. Bednarska 26, okres powojenny,
• Jarosław Warzecha, dziennikarz, ul. Bednarska 24 lub 26, okres powojenny,
• Mieczysław Woźniakowski, kurator Łódzkiego Okręgu Szkolnego, ul. Bednarska 24 lub 26, okres powojenny.

Kalendarium zmian nazwy ulicy

Okres obowiązywania	Nazwa
około 1910–1916	ulica Bednarska (Беднарска улица)
1916–1918	Böttcherstraße
1918–1939	ulica Bednarska
1940	Kopernikusstraße
1940–1945	Ostpreußenstraße
od 1945	ulica Bednarska

Zobacz też: Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi.

Ulica Bednarska w kulturze

Ulica Bednarska w Łodzi ma swoje znaczenie w literaturze oraz kulturze. W 1959 roku Hanna Ożogowska, która wczesny okres po II wojnie światowej spędziła w bloku przy ulicy Bednarskiej 26, wydała powieść dla młodzieży zatytułowaną Tajemnica zielonej pieczęci. W tej książce, wśród bohaterów – szóstoklasistów o imionach Bartek, Stefan i Wiktor – ważnym elementem jest osiedle ZUS w Łodzi, gdzie rozgrywa się główna akcja powieści. Warto zauważyć, że ulica Bednarska została wielokrotnie wspomniana w fabule, a pierwowzorem jednej z postaci był dozorca znany z bloku pod numerem 24, noszący nazwisko Chybała.

Kolejnym interesującym faktem jest to, że w 2013 rokuTadeusz Morawski, profesor elektroniki oraz znany autor palindromów, opublikował felieton zatytułowany Listy palindromisty: Mało wiz do Łodzi – wołam! Palindromy w Łodzi. W tym artykule zawarł on opowieść profesora Michała Tadeusiewicza, która dotyczyła wspomnień z życia w blokach przy ulicy Bednarskiej 24 i 26. Historia ta przenosi nas do czasów powojennych, ukazując ówczesne aspekty życia w tej specyficznej lokalizacji.

W 2018 roku ulica Bednarska została wybrana jako plener do realizacji zdjęć do filmu, który pierwotnie nosił roboczy tytuł Dom Tułaczy. Film ten, będący debiutem fabularnym w reżyserii Mariko Bobrik, absolwentki łódzkiej PWSFTviT, miał swoją premierę zaplanowaną na 2019 rok. Ostatecznie film otrzymał tytuł Smak pho i został zaprezentowany publiczności 3 lipca 2020 roku, czasem służąc jako zastępstwo dla warszawskiej Ochoty podczas zdjęć.

Obiekty

Ulica Bednarska w Łodzi jest miejscem o bogatej historii, w której znajdują się różnorodne obiekty architektoniczne. Poniżej przedstawiamy szereg charakterystycznych budynków, które można spotkać przy tej ulicy:

• nr 9 – 11-kondygnacyjny blok mieszkań wielorodzinnych, wzniesiony w 1975 roku, zarządzany przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Ogniwo” – jest to najwyższa konstrukcja przy ulicy,
• nr 15 – postsecesyjna willa, zbudowana w latach 1907–1909 dla niemieckiego przemysłowca Ernsta Leonhardta, która obecnie pełni funkcje Domu Dziecka nr 6 im. Stanisława Jachowicza,
• nr 15a – także postsecesyjna willa, której budowę rozpoczęto w 1907 roku; dziś sprawuje funkcję Domu Dziecka nr 9 – Domu Międzypokoleniowego Bednarska,
• nr 19/21 – Rodzinny Ogród Działkowy im. Stefana Błaszczyka, który jest jedną z nielicznych zachowanych części przedwojennych ogrodów działkowych, utworzonych w 1906 roku dzięki wsparciu Ernsta Leonhardta i uchodzonych za najstarsze w Łodzi,
• nr 23a – dom mieszkalny z przełomu XIX i XX wieku autorstwa Jana Stencela, a później należący do braci Steigertów,
• nr 24 – 4-kondygnacyjny blok osiedla ZUS, który podczas II wojny światowej był siedzibą niemieckiego posterunku żandarmerii,
• nr 26 – także 4-kondygnacyjny blok osiedla ZUS,
• nr 42 – willa z około 1896 roku, będąca niegdyś rezydencją rodziny Schweikertów, która zamieszkiwała ją od około 1900 do 1939 roku.

Na sierpień 2016 roku, w gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi zgłoszono 6 obiektów przy ul. Bednarskiej: 3 wille (nr 15, 15a oraz 42), dom mieszkalny (nr 23a) oraz 2 bloki wielorodzinne osiedla ZUS (nr 24 i 26). Warto również dodać, że wcześniej (w 2010 roku) ewidencjonowane były także inne obiekty historyczne, takie jak dom z końca XIX wieku (nr 4, który po 2010 roku został wyburzony) oraz dom z przełomu XIX i XX wieku (nr 17).

Numeracja i kody pocztowe

W Łodzi, ulica Bednarska charakteryzuje się dobrze zorganizowanym systemem numeracji budynków oraz przypisanymi kodami pocztowymi. Poniżej przedstawiam szczegółowe informacje na temat numerów oraz kodów, które można znaleźć w tej lokalizacji.

• Numery parzyste: od 2 do 42,
• Numery nieparzyste: od 3 do 23a,
• Kody pocztowe: 93-009 (dla 1-9 nieparzystych oraz 2-22 parzystych), 93-030 (dla 11-21 nieparzystych oraz 24-36 parzystych), 93-037 (dla 23-23a nieparzystych oraz 38-42 parzystych).

Komunikacja

Stan obecny

Obecnie ulicą Bednarską kursują autobusy miejskiego przewoźnika MPK – Łódź. Zgodnie z informacjami dostępnymi na grudzień 2024, trasy te są ustalone na stałe, nie uwzględniając potencjalnych tymczasowych modyfikacji ani linii zastępczych.

W ramach linii dziennych funkcjonują następujące połączenia:

• „72A” – otwarta 1 października 2021, prowadzi trasą z osiedla Janów do Huty Jagodnicy oraz w kierunku przeciwnym,
• „72B” – od 1 października 2021 – również z osiedla Janów w kierunku Huty Jagodnicy oraz z powrotem.

Ulica Bednarska ma dwa przystanki: jeden znajduje się za skrzyżowaniem z ulicą Unicką (nr 2228, w kierunku pl. Niepodległości), a drugi usytuowany jest przy posesji o numerze 42 (nr 2295, w kierunku osiedla Janów).

W przeszłości

W przeszłych latach, przez ulicę Bednarską kursowały różne linie autobusowe. Oto niektóre z nich:

• Linia 72 – funkcjonowała od 2 kwietnia 2017 do 21 grudnia 2018, łącząc pl. Niepodległości z osiedlem Janów, a także w kierunku przeciwnym,
• „72A” – z pl. Niepodległości do osiedla Janów i z powrotem w okresie od 22 grudnia 2018 do 30 września 2021,
• „72B” – działała także w tym samym okresie, z trasą z pl. Niepodległości do osiedla Janów oraz w kierunku pośrednim.

Warto zaznaczyć, że przed 2 kwietnia 2017 roku, na ulicy Bednarskiej nie kursowały żadne stałe linie komunikacji miejskiej.

---

Oceń: Ulica Bednarska w Łodzi

---