Ulica Edwarda Abramowskiego w Łodzi

---

Historia

Do roku 1918

Ulica o długości około pół kilometra została wytyczona na początku lat 90. XIX wieku. Na mapach stworzonych przez Władysława Starzyńskiego w latach 1894-1896, można już dostrzec ją pod nazwą Gubernatorska (Губернаторская улица). Ulica ta stanowiła ważne połączenie pomiędzy równoległymi ulicami Mikołajewską, która obecnie jest znana jako ulica Henryka Sienkiewicza, oraz Widzewską, dzisiaj pod nazwą ulica Jana Kilińskiego. Na mapie widać, że w połowie lat 90. XIX wieku zabudowa ulicy była w trakcie rozwoju; zdominowana była przez budynki po stronie parzystej, natomiast po stronie nieparzystej istniały jedynie nieliczne nieruchomości, głównie w okolicy ulicy Widzewskiej (zdobydziano 4 posesje).

Nazwa ulicy wywodzi się od urzędników administracji carskiej Rosji. Mieszkańcy nazywali ją potocznie „Gubernią” nawet w latach powojennych. W 1899 roku, przy ulicy Gubernatorskiej, zbudowano fabrykę pończoch i rękawiczek Albana Auricha, która została przeniesiona z ulicy Mikołajewskiej (dzisiaj ul. Henryka Sienkiewicza 9) i miała wjazd od Widzewskiej (obecnie ul. Jana Kilińskiego 161). Wśród mieszkańców ulicy na końcu XIX wieku był także zaufany kasjer Izraela Poznańskiego, Sobczyk.

W 1900 roku do grona mieszkańców dołączył dziadek Ryszarda Bonisławskiego, który był senatorem w VIII i IX kadencji oraz prezesem Towarzystwa Przyjaciół Łodzi i regionalistą. Sam Ryszard Bonisławski mieszkał na tej ulicy przez cztery lata w latach 70. XX wieku. W czasie I wojny światowej, w okresie niemieckiej okupacji, od 1915 roku stosowane było niemieckojęzyczne nazewnictwo. Ulica Gubernatorska wówczas zyskała nazwę Gouverneurstraße (Gubernator). W budynku pod numerem 2 mieściła się w 1916 roku VII Ochrona, zakład dobroczynny dla dzieci zarządzany przez Towarzystwo Schronisk św. Stanisława Kostki.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na krótki czas przywrócono dawną nazwę ulicy.

Lata 1918–1945

W okresie międzywojennym, w budynku przy numerze 2 mieścił się Komisariat XI Policji Państwowej. Natomiast pod numerem 3 działała Miejska Szkoła Elementarna nr 16, którą prowadził Tomasz Kilański, a po wojnie została ona przekształcona w koedukacyjną Szkołę Podstawową nr 16. Na ulicy znajdowała się również siedziba Stowarzyszenia Teatralnego „Thalia” przy numerze 4, a pod numerem 21 funkcjonował ukraiński oddział Komitetu Centralnego Rzeczypospolitej Polskiej. Od 2 lutego 1923 do 29 czerwca 1924 roku, w budynku pod numerem 29 mieszkała Helena Kowalska, późniejsza święta Faustyna, która prowadziła tam sklep.

W 1925 roku, w ramach zwalczania śladów rosyjskiej obecności, władze miasta zmieniły nazwę ulicy na ulicę Edwarda Abramowskiego, oddając hołd psychologowi i socjologowi. 23 czerwca „Dziennik Zarządu m. Łodzi” zamieścił informację dotyczącą tej zmiany:

Zgodnie z rezolucją wiecu spółdzielczego w dniu 7 b. m., Magistrat postanowił wystąpić do Rady Miejskiej o przemianowanie ulicy Gubernatorskiej na ulicę im. Edwarda Abramowskiego, Wielkiego Myśliciela i Duchowego Twórcy ruchu spółdzielczego w Polsce.

Decyzję podjęto podczas 21. posiedzenia Rady Miejskiej, które miało miejsce 1 lipca.

Rada Miejska, w związku z wnioskiem Magistratu postanawia: w uznaniu zasług wielkiego myśliciela i duchowego twórcy ruchu spółdzielczego w Polsce, Edwarda Abramowskiego – przemianować ulicę Gubernatorską na ulicę E. Abramowskiego.

W 1928 roku wzdłuż ulicy posadzono blisko 200 drzew, a do roku 1937 zostały zrealizowane prace kanalizacyjne. Wśród mieszkańców, dzieciństwo spędził tam Karl Dedecius.

W czasie II wojny światowej, w 1940 roku, zmieniono nazwę ulicy na Eduard Herbst Straße, a później na Hermann-von-Salza-Straße, za którą podjęto władze Niemiec. Wówczas przy ulicy mieszkało około 12 000 ludzi, co stwarzało problemy porządkowe.

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny, znów przywrócono dotychczasową nazwę ulicy. Z czasem, wśród mieszkańców zaczęła coraz częściej używana być potoczna nazwa „Abramka”, która z biegiem lat wyparła pierwotną „Gubernię”. Zarządzeniem prezydenta z dnia 29 marca 1947 roku ustalono miejsce postojowe dla dorożek samochodowych oraz konnych. W tym okresie, przy ulicy Edwarda Abramowskiego 3, funkcjonowała Szkoła Podstawowa nr 16 (zmieniona w połowie lat 60.). Ogród jordanowski nie przetrwał, a w jego miejscu zbudowano blok mieszkalny pod numerem 6/10.

W 1968 roku wprowadzono komunikację miejską nowej linii „77”, łączącej park im. księcia Józefa Poniatowskiego z Dąbrową.

W latach 2011–2013 ulica zajmowała 192. miejsce spośród 362 łódzkich ulic, na których dochodziło do wypadków. Na tym odcinku zdarzyły się 3 wypadki, w których ranne zostały 3 osoby. W czerwcu 2013 roku odbył się Abramka Fest, zorganizowany przez Fabrykę Sztuki, który oferował otwarte warsztaty dla mieszkańców. W sierpniu 2014 roku zorganizowano przedstawienie dziecięce w plenerze przy ulicy.

Władze zaplanowały remont tzw. „katakumb”, czyli nieużywanych już przestrzeni, z budżetem około 1,5 miliona złotych. Remont przewidywał także odnawianie 70-metrowego odcinka i podłączenie budynków do miejskiego ogrzewania, gdzie pierwsze prace miały zostać zrealizowane w 2019 roku. Przy prawach obywatelskich zgłoszono różne inicjatywy związane z rewitalizacją. Koszty na realizację zaplanowano odpowiednio 140 i 248 tysięcy złotych.

Janusz Karol Barański, absolwent Szkoły Podstawowej nr 16, wspomina te lata:

Skąd się wzięła zła sława ul. Abramowskiego? Trudno powiedzieć. Faktycznie, było tam niespokojnie, zdarzały się napady, ale mnie jako „swojaka” nikt nie ruszył. […]

Wspomnienia są nie tylko nostalgiczne, ale także pokazują, jak zmieniała się społeczność i architektura ulicy.

Kalendarium zmian nazwy ulicy

okres obowiązywania	nazwa
przed 1915	ulica Gubernatorska / Губернаторская улица
1915–1918	Gouverneurstraße
1918–1925	ulica Gubernatorska
1925–1940	ulica Edwarda Abramowskiego
1940	Eduard Herbst Straße
1940–1945	Hermann-von-Salza-Straße
od 1945	ulica Edwarda Abramowskiego

Zobacz także: Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi.

Sławni mieszkańcy

W historii ulicy Edwarda Abramowskiego w Łodzi mieszkali ludzie o niezwykłych losach i osiągnięciach. Wśród najbardziej znanych postaci można wymienić:

• Helena Kowalska, znana jako święta Faustyna, mieszkała przy ul. Gubernatorskiej 29 od 2 lutego 1923 roku do 29 czerwca 1924 roku,
• Karl Dedecius, który krótko przebywał w Łodzi w okresie międzywojennym,
• Janusz Karol Barański, który osiedlił się tutaj po II wojnie światowej,
• Ryszard Bonisławski, mieszkający pod adresem ul. Edwarda Abramowskiego 34 przez cztery lata w latach 70. XX wieku.

Ulica Edwarda Abramowskiego w filmie

Wielu twórców filmowych szczególnie przyciągały obszary, które znane są jako „katakumby” znajdujące się w głębi posesji po nieparzystej stronie ulicy. To tam powstały liczne etiudy studentów pobliskiej PWSFTviT im. Leona Schillera. Ulica Edwarda Abramowskiego była także miejscem, gdzie zrealizowano wiele znaczących produkcji filmowych, w tym:

• zbliżenia postaci Hansa Klossa (Stanisław Mikulski) podczas wędrówki uliczkami Stambułu w 4. odcinku serialu telewizyjnego 'Stawka większa niż życie’ (1968) pt. Café Rose, w reżyserii Andrzeja Konica – zrealizowane w „katakumbach”,
• w 1984 roku zdjęcia do teledysku do utworu „Kreon” z albumu Mental Cut zespołu Maanam, również miały miejsce w „katakumbach”,
• niektóre sceny krótkometrażowego filmu fabularnego 'Jeden krok’ (2011) w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej,
• niektóre fragmenty filmu fabularnego 'Jaskółka’ (2013) – drugiego, po 'Rysopisie’ Jerzego Skolimowskiego, pełnometrażowego dyplomowego obrazu w reżyserii Bartosza Warwasa – kręcone w „katakumbach” między 29 września a 18 listopada 2011 roku,
• niektóre ujęcia filmu fabularnego 'Sąsiady’ (2014) w reżyserii Grzegorza Królikiewicza, zrealizowane między 28 października a 16 grudnia 2013 roku.

Obiekty

Wzdłuż ulicy Edwarda Abramowskiego znajdują się interesujące obiekty, które mają duże znaczenie zarówno historyczne, jak i kulturowe. Oto kilka z nich:

• nr 25 – znajduje się tutaj kaplica Polskiego Kościoła Chrześcijan Baptystów, która zajmuje parter bocznej oficyny. Ta świątynia działa od 1945 roku i po zamknięciu obiektów przy ul. Nawrot 27 oraz ul. Rzgowskiej 41, stała się jedynym miejscem spotkań i modlitw dla członków zboru. W okresie międzywojennym w tym miejscu miało swoją siedzibę Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Baptystów,
• nr 29 – ta kamienica to ważne miejsce związane z postacią Heleny Kowalskiej, znanej jako święta Faustyna, posłanniczka Bożego Miłosierdzia i patronka Łodzi. Od 2 lutego 1923 do 29 czerwca 1924 roku mieszkała i pracowała tutaj w sklepie. Na ścianie frontowej kamienicy została umieszczona tablica pamiątkowa, wmurowana 22 kwietnia 2001 roku, aby upamiętnić tę historyczną postać,
• nr 42 – na wschodniej ścianie szczytowej tej kamienicy, od strony ul. Jana Kilińskiego, znajduje się stary mural z okresu PRL, który chociaż częściowo zniszczony, reklamuje niegdysiejszy Dom Towarowy „Uniwersal”, znajdujący się przy pl. Niepodległości 4. Mural ten stanowi ciekawą pamiątkę z przeszłości,

Na sierpień 2016 roku w gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi znajdowało się 13 kamienic przy ul. Edwarda Abramowskiego, pod numerami: 1, 3, 7, 14, 16, 18, 23, 25, 28, 30, 31, 39 i 40, obok jednego budynku mieszkalnego, oznaczonego numerem 43. W przypadku posesji nr 30 do ewidencji wpisany był budynek frontowy wraz z oficyną wschodnią, natomiast w pozostałych przypadkach dotyczyły one budynków frontowych.

Numeracja i kody pocztowe

Numeracja na ulicy Edwarda Abramowskiego w Łodzi jest podzielona na numery parzyste i nieparzyste. Numery parzyste obejmują zakres od 2 do 42, co oznacza, że znajdują się tam budynki o tych właśnie numerach.

Natomiast numery nieparzyste sięgają od 1 do 43, co również wskazuje na obecność różnych obiektów w tym rejonie.

Kody pocztowe dla tej ulicy są jednolite i obejmują całkowity zakres 90-355, co jest istotne dla osób planujących wysyłkę korespondencji lub paczek do tej lokalizacji.

Komunikacja miejska

Stan obecny

Na ulicy Edwarda Abramowskiego, od poniedziałku do piątku, regularnie kursują autobusy miejskich przewozów. Obsługiwane są przez MPK – Łódź, które uruchomiły trasę obowiązującą według stanu na grudzień 2024 roku. Należy jednak pamiętać, że może to ulegać zmianom w wyniku ewentualnych modyfikacji tras lub linii zastępczych.

W ramach tej komunikacji kursuje na przykład linia dzienna „77”. Od 2 kwietnia 2017 roku, autobus ten wyrusza z ul. Wydawniczej w kierunku Starego Rokicia. Pasażerowie mają możliwość wsiadania i wysiadania na jednym przystanku, który zlokalizowany jest w pobliżu skrzyżowania z ulicą Henryka Sienkiewicza, przed blokiem o numerze 6/10. Ten przystanek ma numer 1 (0001) i jest pierwszym na liście łódzkich przystanków.

W przeszłości

Historia komunikacji na ulicy Edwarda Abramowskiego sięga wcześniejszych lat, kiedy to kursowały również autobusy innych linii. Na przykład, linia dzienna „55” funkcjonowała od 2 listopada 1983 do 31 marca 1985, prowadząc trasę od pętli przy cmentarzu na Zarzewie w kierunku pętli usytuowanej u zbiegu ulic Obywatelskiej z Pienistą. Następnie, od 1 kwietnia 1985 do 12 czerwca 1988, jej trasa zmieniła się na kierunek z Widzewa Wschodu do tego samego miejsca.

Linia „77” również miała swoją historię na tej trasie, między innymi od 18 listopada 1968 do 29 października 1974 kursując z pętli usytuowanej u zbiegów ulic Karola Świerczewskiego (obecnie ul. Radwańska) oraz Inżynierskiej w kierunku Dąbrowy. Ruch na ul. Edwarda Abramowskiego odbywał się wówczas dwukierunkowo. W ciągu lat trasa tej linii była wielokrotnie modyfikowana, a autobusy kursowały również w kierunku parku im. księcia Józefa Poniatowskiego oraz ul. Rajmunda Rembielińskiego, co świadczy o dynamicznych zmianach w komunikacji miejskiej w tym rejonie.

W pobliżu

W sąsiedztwie ulicy Edwarda Abramowskiego znajdują się interesujące miejsca, które warto poznać. Przede wszystkim uwagę zwraca pasaż Edwarda Abramowskiego, który biegnie równolegle do ul. Abramowskiego. Ten odcinek łączy ulice Henryka Sienkiewicza oraz Jana Kilińskiego i znajduje się na przedłużeniu ul. Brzeźnej. Pasaż został odnowiony w 2016 roku dzięki budżetowi obywatelskiemu, a jego modernizacja kosztowała 840 000 zł. Nowa nawierzchnia umożliwia przyjemne spacery, a dodatkowo wzdłuż alejki wybudowano ścieżkę rowerową oraz tor do jazdy na rolkach.

Kolejnym wartym uwagi miejscem jest osiedle Barciński Park, które zlokalizowane jest pomiędzy ulicami Henryka Sienkiewicza i Jana Kilińskiego oraz pasażem Edwarda Abramowskiego a ul. Tylną. Osiedle to powstało na terenie dawnej fabryki wyrobów wełnianych Salomona Barcińskiego, założonej w 1884 roku. Po II wojnie światowej zakład ten został znacjonalizowany. Główny gmach przędzalni przekształcono w budynek mieszkalny, znany dziś jako Barciński Lofty i Apartamenty. Deweloper SGI S.A. zrealizował pięć części osiedla w latach 2006-2016, a budowa Barciński Park VI trwała w 2017 roku.

w pobliżu znajdują się także:

• XIX-wieczna willa Stefana Barcińskiego przy ul. Jana Kilińskiego 177 (75 m),
• Wojewódzka Stacja Ratownictwa Medycznego w Łodzi przy ul. Henryka Sienkiewicza 137/141 (90 m),
• pałac Oskara Kona wzniesiony w latach 1895–1903 według projektu Franciszka Chełmińskiego przy ul. Targowej 61/63, który jest siedzibą PWSFTviT im. Leona Schillera (200 m),
• “Beczki Grohmana” – brama z 1896 roku przy ul. Targowej 46, zaprojektowana przez Franciszka Chełmińskiego, prowadząca do dawnych tkalni Zjednoczonych Zakładów Włókienniczych Karola Scheiblera oraz Ludwika Grohmana S.A. (220 m),
• park im. Jana Kilińskiego (dawny ogród Ludwika Grohmana) u zbiegu ulic Jana Kilińskiego i ks. bpa Wincentego Tymienieckiego (220 m),
• willa Ludwika Grohmana z lat 1881–84, projektu Hilarego Majewskiego w stylu włoskiego renesansu – przy ul. Tylnej 9/11 (300 m).

---

Oceń: Ulica Edwarda Abramowskiego w Łodzi

---