Stefan Orzechowski (żołnierz)

---

Życiorys

Młodość

Stefan Orzechowski przyszedł na świat 27 sierpnia 1904 roku w Łodzi. Był synem Stanisława, technika branży włókienniczej, oraz Julianny z rodziny Jankowskich. Ukończył gimnazjum handlowe w Łodzi w roku 1923, gdzie jako uczeń aktywnie działał w Związku Harcerstwa Polskiego oraz w Harcerskim Klubie Sportowym, w którym aktywnie uczestniczył w rywalizacjach piłkarskich.

Jego droga w wojsku rozpoczęła się w 1924 roku, gdy został powołany do służby wojskowej. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy w Skierniewicach. Na stopień podporucznika awansował 1 stycznia 1930 roku w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1934 roku znajdował się w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź Miasto II, przydzielony do 31 Pułku Strzelców Kaniowskich.

Od roku 1926 pracował w oddziale bilansowym Izby Skarbowej w Łodzi, równolegle studiując na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Społecznych Warszawskiej Wolnej Wszechnicy (Oddział w Łodzi). W 1929 roku podjął pracę w „Elektrobudowie S. A.”, specjalizującej się w branży maszynowej, gdzie zajął się ewidencjonowaniem kosztów produkcji, a od 1935 roku prowadził dział sprzedaży aż do wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 roku.

Początki służby wojskowej

W trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku Stefan Orzechowski walczył w szeregach baonu strzelców nr 4, który był przydzielony do 10 Dywizji Piechoty. Po zniszczeniu batalionu w trakcie walki, oddział został wycofany w rejon Modlina, a później do Brześcia nad Bugiem. Planowano, aby wykorzystać go do stworzenia linii obrony wzdłuż rzek Wisły i Sanu. Niestety, plany te pokrzyżowała inwazja Armii Czerwonej, a Wojsko Polskie otrzymało rozkaz, aby się nie stawiać oporu.

Niewola w sowieckim obozie pracy przymusowej

Następnym etapem życiorysu Orzechowskiego była jego niewola w ZSRR. W nocy z 17 na 18 września 1939 roku, wraz z innymi żołnierzami, został wzięty do niewoli. Został przydzielony do obozu wojskowego, dzięki czemu ukrył swój stopień oficerski, co uratowało go przed ewentualnymi represjami, jak m.in. morderstwo katyńskie, które miało miejsce w 1940 roku.

W okresie dwóch lat spędził najpierw w obozie pracy cywilków w pobliżu Bolszoje Zaporoże (Obwód dniepropetrowski), a następnie, po odmowie pracy w dniu Bożego Narodzenia, przeniesiono go do obozu poprawczego nad Dźwiną Północną, gdzie musiał zmierzyć się z niezwykle trudnymi warunkami pracy (śmiertelność w pierwszym roku wynosiła około 20%, a w drugim – 30%).

Zwolnienie z obozu pracy i służba w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR

Orzechowski przetrwał w obozie do sierpnia 1941 roku, kiedy to, po ataku Niemiec na ZSRR i podpisaniu układu Sikorski-Majski 30 lipca 1941, wprowadzono w ZSRR amnestię dla Polaków. Rozpoczęto rekrutację uwięzionych Polaków do tworzonego Wojska Polskiego.

„Najciekawszy był apel gen. Żukowa, aby wystąpili z szeregów przed trybunę oficerowie. On w imieniu rządu sowieckiego gwarantuje im nietykalność. Nikt nie wyszedł. Po paru minutach narad między Żukowem a Andersem i Sulikiem przemówili do nas gen. Anders i płk Sulik. Obaj oświadczyli, że jesteśmy potrzebni i nie będziemy ponosić żadnych konsekwencji za ukrywanie stopni oficerskich. Prosimy, abyście wyszli. Po ich oświadczeniu wystąpiło jednocześnie z szeregów przed trybunę 31 oficerów, wśród nich byłem ja.”

Po zwolnieniu z obozu, Orzechowski jako dowódca grupy złożonej z 1200 żołnierzy, 6 września 1941 roku trafił do 5 Dywizji Piechoty w Tatiszczewie (ros. Татищево) w obwodzie saratowskim. Wiosną 1942 roku przeniósł się do Dżalalabadu w Kirgistanie, gdzie odbywały się ćwiczenia i szkolenie oddziałów.

Ewakuacja z ZSRR i służba na Bliskim Wschodzie

Po ewakuacji z ZSRR do Iranu, a następnie do Iraku (w okresie od marca do września 1942), Stefan Orzechowski otrzymał funkcję oficera wywiadowczego w dowództwie 5 Brygady. W końcu, po 15 miesiącach wszechstronnych szkoleń w 1943 roku, przydzielono go do dowództwa 5 Dywizji Kresowej, gdzie kontynuował swoją służbę w 2 Korpusie, zwłaszcza we Włoszech.

Orzechowski w swojej książce opisał zadania grupy wywiadowczej 5 Kresowej Dywizji Piechoty, m.in. swoje:

„Oddział informacyjny 5 Kresowej miał czterech oficerów wyszkolonych w swoich specjalnościach. Szefem oddziału był kpt. Antoni Rólski, który koordynował wiadomości o nieprzyjacielu, oceniał ich przydatność i dyktował komunikaty dla oddziałów. Ja, por. Stefan Orzechowski, byłem oficerem wywiadowczym i zastępcą szefa. Zbierałem wiadomości o nieprzyjacielu bezpośrednio z oddziałów walczących, przesłuchując na gorąco jeńców i dezerterów, przynosząc zdobyte mapy i dokumenty.”

Okres służby Orzechowskiego w dywizji trwał do jej rozformowania w 1947 roku, obejmując czas od 1942 roku, gdy ewakuowano jednostki z Rosji na Bliski Wschód, aż do końca 1946 roku, kiedy to wyruszył wraz z rodziną do Wielkiej Brytanii.

Kampania włoska

W trakcie kampanii włoskiej jego służba miał kilka kluczowych etapów:

• od połowy lutego do 22 marca 1944 – walki patrolowe i artyleryjskie w rejonie gór Monte San Pietro oraz Monte Santa Croce,
• 11-18 maja 1944 – Orzechowski jako oficer wywiadowczy 5 Dywizji Kresowej brał udział w bitwie o Monte Cassino,
• 23 czerwca – 31 sierpnia 1944 – działania nad Morzem Adriatyckim, szczególnie walki o Anconę w dniach 14-18 lipca 1944,
• 20 lipca – 5 sierpnia – walki w rejonie Ripe,
• 6-10 sierpnia 1944 – działania zbrojne pod Monterado i Cesano,
• 18-22 sierpnia 1944 – walki nad rzeką Metauro,
• 23-31 sierpnia 1944 – natarcie na umocnienia linii obronnej Gotów,
• jesień 1944 – bitwy w Apeninie Emiliańskim,
• późna jesień 1944 – walki górskie,
• grudzień 1944 i początek stycznia 1945 – walki pozycyjne przy rzece Senio,
• marzec 1945 – walki pozycyjne nad rzeką Senio po przerwie na uzupełnienia,
• 9-21 kwietnia 1945 – bitwa o Bolonię,
• 21 kwietnia 1945 – zdobycie Bolonii oraz rozkaz o zaprzestaniu działań wojennych.

Tak więc szlak bojowy Stefana Orzechowskiego w Italii rozpoczął się od lądowania 5 Kresowej Dywizji Piechoty w Tarencie w lutym 1944, a kończył na zdobyciu Bolonii w kwietniu 1945 roku. Po tej dacie, Orzechowski angażował się w pomoc rodzinom żołnierskim oraz uchodźcom, organizując im wsparcie po zakończeniu wojny.

Emigracja

Po rozformowaniu dywizji w 1947 roku, Stefan Orzechowski, z powodu trudności w znalezieniu pracy w swoim fachu związanym z ekonomią i finansami, zdecydował się na kurs elektromechaniczny. Następnie, postanowił emigrować wraz z rodziną do Argentyny, gdzie mieszkał przez 20 lat, zanim w 1967 roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. W ostatnich latach życia pracował jako doradca finansowy w szpitalu. W 2001 roku przemianowano go z majora na stopień podpułkownika. Zmarł w 2002 roku.

Ordery i odznaczenia

Na podstawie dostępnych informacji, w tym zdjęcia, możemy przyjrzeć się wyspecjalizowanemu zestawowi odznaczeń zdobytych przez Stefana Orzechowskiego.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino,
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
• Krzyż Wojenny za Męstwo Wojskowe – Królestwo Włoch,
• Gwiazda 1939–1945 – Wielka Brytania,
• Gwiazda Italii – Wielka Brytania,
• Medal Obrony – Wielka Brytania,
• Medal Wojny 1939-45 – Wielka Brytania.

---

Oceń: Stefan Orzechowski (żołnierz)

---