Doły (Łódź)

---

Historia

Doły to miejscowość, która znajduje się na wschód od dawnej wsi Bałuty. Jej nazwa wywodzi się od pagórkowatego terenu, na którym usytuowano tę wieś. Pierwsza wzmianka o Dołach dokumentuje się w roku 1413, co świadczy o jej długiej historii. W przeszłości wieś Doły była majątkiem szlacheckim.

W wyniku wojen, które miały miejsce w połowie XVII wieku, wieś ta uległa dużemu zniszczeniu. W XVIII wieku tereny te były zdominowane przez dziką roślinność, takie jak lasy i krzaki, a same Doły stały się częścią wsi Bałuty, w której nie istniały żadne budynki mieszkalne.

W 1867 roku wieś Doły weszła w skład gminy Radogoszcz w powiecie łódzkim. W 1906 roku część Dołów została włączona do Łodzi, co oznaczało poważną zmianę administracyjną. W okresie międzywojennym Doły przynależały do powiatu łódzkiego w województwie łódzkim. W 1921 roku liczba mieszkańców wsi wynosiła 96 osób.

1 września 1933 roku utworzono gromadę (sołectwo) Doły, która była częścią gminy Radogoszcz, składającą się z samej wsi Doły. Podczas II wojny światowej obszar ten został włączony do III Rzeszy. Niektóre tereny współczesnego osiedla Doły znalazły się w obrębie Ghetto Litzmannstadt oraz w obozie prewencyjnym dla młodych Polaków.

Po zakończeniu konfliktu, Doły wróciły na krótko do powiatu łódzkiego w województwie łódzkim. Jednak 13 lutego 1946 roku, gmina Radogoszcz, wraz z miejscowością Doły, została na stałe przyłączona do Łodzi.

Doły jako osiedle mieszkaniowe

Informacje ogólne

Osiedle Doły, które zaprojektowano w 1956 roku w biurze projektowym „Miastoprojekt – Łódź”, składa się z trzech wyodrębnionych jednostek: Doły Południe, Doły Północ oraz Doły Wschód. W zespole architektów, którzy przyczynili się do powstania tego założenia, znaleźli się:

• arch. Krystyna Krygier jako główny projektant,
• arch. Romuald Furmanek,
• arch. Stefan Krygier,
• arch. zieleni Janina Urbankiewicz,
• inż. Marian Deska, inż. Jan Duda zajmujący się komunikacją,
• inż. Ryszard i Kazimierz Jurczyńscy odpowiedzialni za wodociągi oraz kanalizację,
• inż. Piotr Śliwowski oraz inż. Zdzisław Strzałkowski, którzy zajmowali się ciepłownictwem,
• inż. Marian Wysokiński, który zajął się instalacjami elektrycznymi.

Prace budowlane rozpoczęły się w 1956 roku, a główne prace zostały zakończone w 1960 roku, kiedy to miało miejsce symboliczne przecięcie wstęgi 22 lipca tego roku. Ostateczne zakończenie budowy miało miejsce w 1963 roku, chociaż ostatnie obiekty nadal powstawały aż do połowy lat 70. XX wieku. Osiedle nosi imię Włady Bytomskiej, choć patronka osiedla miała swoją ulicę poza jego granicami.

Architektura

Architektura osiedla inspirowana jest modernistycznymi wzorcami, które dominowały przed II wojną światową. W projekcie przewidziano, że budynki niskie (wyłącznie adaptowane) będą stanowiły jedynie 5% ogólnej kubatury, budynki średnie miały zająć 80%, natomiast budynki wysokie 15%. Większa część osiedla została wybudowana w technologii tradycyjnej z cegły; niektóre budynki, usytuowane wokół ulicy Górniczej, wykonane zostały z prefabrykatów.

Urbanistyka

Granice osiedla wyznaczają ulice: Wojska Polskiego, Głowackiego, Staszica, Górnicza, Bracka, Zmienna oraz Strykowska. Ulice Sporna i Boya-Żeleńskiego stanowią centralny element komunikacyjny i są częścią urbanistycznego zamysłu osiedla. Jak zauważa jeden z autorów projektu:

„Osiedla Wschód oraz Południe mają sporo ulic wcześniej istniejących – zachowanych w obecnym projekcie. Łączą się one z ulicą Wojska Polskiego. To np. ulice: Przemysłowa, Harcerska, Nowopolska i Chryzantem. Dość znaczny spadek tych ulic w kierunku południowym wymaga odpowiedniego kształtowania zabudowy…”

W rejonie osiedla Północ, który obejmuje ulice: Spornej, Boya-Żeleńskiego i Brackiej, zauważamy nowoczesne rozwiązania architektoniczne, w tym dwunastokondygnacyjny budynek z pocztą w parterze. W południowej części osiedla znajdują się usługi, takie jak apteki oraz różnego rodzaju sklepy. W ten sposób powstało centrum usługowe Dołów. Z osiedlem graniczy:

• nowy cmentarz żydowski,
• Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego,
• Park im. Szarych Szeregów,
• Park Ocalałych,
• rzeka Łódka.

Wartość historyczna

W maju 2022 roku, układ urbanistyczny osiedla Doły Wschód został wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. W tym kontekście zaznaczono, że osiedle Doły Wschód:

„stanowi reprezentatywny przykład budownictwa mieszkalnego realizowanego na terenie Łodzi na przełomie lat 50. i 60. XX w., z zachowaniem zasad planowania nawiązujących do międzywojennego modernizmu…”

Ostrzeżono jednocześnie o zagrożeniach dla wartości historycznej osiedla, takich jak:

• brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który mógłby zapewnić ochronę dla walorów kulturowych zabytkowego układu urbanistycznego,
• zagrożenie inwestycyjne, w tym planowane wyburzenie budynku szkoły przy ul. Harcerskiej 8/10.

W latach 1942–1945 na terenie osiedla funkcjonował oboz prewencyjny dla młodych Polaków.

Zieleń

Na terenie osiedla znajdują się skwery, w tym:

• skwer Gdański,
• skwer im. Stefana i Krystyny Krygierów.

Osiedle sąsiaduje z terenami zielonymi, jak Park im. Szarych Szeregów, Park Ocalałych, zieleniec przy dolinie rzeki Łódki oraz skwer im. Karola Hillera. W obrębie osiedla można też napotkać pomniki przyrody, takie jak:

• kasztanowiec biały przy ul. Nowopolskiej (od 2001 r.),
• dąb szypułkowy w rejonie ulic Sucharskiego i Emilii Plater (od 2023 r.).

Doły jako obszar Systemu Informacji Miejskiej

Obszar Doły w Łodzi wchodzi w skład Systemu Informacji Miejskiej, który został stworzony w 2005 roku a jego następnym celem było oznakowanie ulic. Granice tego obszaru wyznaczają różne elementy terenu i granice sąsiednich dzielnic. Po północno-wschodniej stronie przy granicy dawnych dzielnic Bałut oraz Widzewie, zasięga on wzdłuż toru kolejowego linii nr 16, pomiędzy Łodzią Stoki a obszarem Łodzi Radogoszcz.

Od południa granica przebiega przez Bałutę oraz Śródmieście, wzdłuż ulicy Telefonicznej oraz południowej granicy cmentarza na Dołach.

Granice od południowego zachodu, zachodu i północnego zachodu wyznaczają aleja Grzegorza Palki, ulica bł. Anastazego Pankiewicza, ulica Sporna, ul Bracka oraz ul. Zmienna wzdłuż granic cmentarza żydowskiego, jak również ul. Inflancka oraz ul. Strykowska, aż do wiaduktu nad torami kolejowymi.

Warto także zaznaczyć, że obszar Doły sąsiaduje z kilkoma innymi dzielnicami, takimi jak: Helenów, Marysin, Bałuty, Marysin, Rogi, Stare Moskule, Sikawa, Stoki, Niciarniana (Widzew) oraz Radiostacja (Śródmieście).

Od 1945 roku na terenie Dołów funkcjonuje również ulica nosząca tę samą nazwę.

---

Oceń: Doły (Łódź)

---