Dom Literatów w Łodzi, znany również jako kamienice braci Enderów, to niezwykle interesujący zabytek, który znajduje się w sercu miasta. Zlokalizowany przy al. A. Mickiewicza 15 oraz al. T. Kościuszki 98, pełnił ważną rolę w historii polskiej literatury.
W latach 1945-2002 kamienice te były siedzibą Związku Literatów Polskich, co czyni je miejscem spotkań wielu wybitnych twórców. W przeszłości zamieszkiwały je takie postacie jak Jana Brzechwa i Zofia Nałkowska, których twórczość miała istotny wpływ na kulturę polską.
Dom Literatów stanowi nie tylko świadectwo bogatej historii Łodzi, ale również przypomina o znaczeniu literatury w kształtowaniu społeczeństwa. Miejsce to, poprzez swoje związki z wybitnymi autorami, jest symbolem intelektualnego dziedzictwa oraz różnorodności artystycznej, która rozkwitała w tym regionie.
Historia
Kamienica usytuowana przy alei Mickiewicza 15, znana wcześniej jako ulica Anny, została wzniesiona w latach 1936–1937. Jej właścicielami byli bracia Teodor i Karol Enderowie. Zbudowana została w charakterystycznym stylu z 1937 roku, który w pewnym sensie oddaje ducha epoki, jak również nawiązuje do stylu okrętowego. Projektował ją architekt Paweł Lewy. W tym samym okresie, niedaleko, przy alei Kościuszki 98, rozpoczęto budowę innej kamienicy. Ze względu na trudności finansowe właściciela działki, Hermana Kalisza, Enderowie kupili ją w stanie surowym i dokończyli budowę według planów architekta Radosława Hansa. Tragiczne wydarzenia wybuchły we wrześniu 1939 roku, gdy kamienica przy alei Mickiewicza 15 została hitlerowskimi bombami zniszczona.
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, oba budynki zajęły siedzibę Związku Literatów Polskich, który funkcjonował tam aż do roku 2002. W tych kamienicach mieszkało i tworzyło wielu znakomitych literatów. Wśród osób związanych z kamienicą przy al. T. Kościuszki 98 można wymienić:
- Wacław Biliński,
- Krystyna Bilska,
- Stanisław Brucz,
- Dorota Chróścielewska,
- Honorata Chrościelewska,
- Tadeusz Chrościelewski,
- Jan Czarny,
- Ariadna Demowska,
- Ryszard Doroba,
- Wojciech Drygas,
- Bolesław Dudziński,
- Leon Gomolicki,
- Jan Huszcza,
- Wiesław Jażdżyński,
- Zygmunt Kałużyński,
- Anna Kamieńska,
- Wanda Karczewska,
- Stanisław Kaszyński,
- Józef Maciej Kononowicz,
- Maciej Rymwid Kononowicz,
- Jan Koprowski,
- Lucyna Krzemieniecka,
- Stanisław Jerzy Lec,
- Zofia Lorentz,
- Andrzej Mikołajewski,
- Jerzy Miller,
- Mirosław Ochocki,
- Andrzej Ostoja-Owsiany,
- Ewa Ostrowska,
- Tadeusz Papier,
- Tadeusz Peiper,
- Leon Pasternak,
- Marian Piechal,
- Anna Pogonowska-Oplustil,
- Jerzy Rożniecki,
- Adolf Rudnicki,
- Horacy Safrin,
- Igor Sikirycki,
- Janusz Skoszkiewicz,
- Włodzimierz Słobodnik,
- Seweryna Szmaglewska,
- Edward Szuster,
- Adam Ważyk.
Natomiast w kamienicy położonej przy alei A. Mickiewicza 15 mieszkały m.in. takie postacie jak:
- Kazimierz Błeszyński,
- Władysław Broniewski,
- Jan Brzechwa,
- Stanisław Czernik,
- Halina Dąbrowolska,
- Helena Duninówna,
- Pola Gojawiczyńska,
- Kazimierz Korcelli,
- Anatol Mikułko,
- Kazimierz Moczkowski,
- Wacław Mrozowski,
- Zofia Nałkowska,
- Stanisław Piętak,
- Juliusz Saloni,
- Tadeusz Słupecki,
- Ewa Szelburg-Zarembina,
- Jan Śpiewak,
- Grzegorz Timofiejew.
Niektóre z tych ważnych postaci, które miały związek z obydwiema kamienicami, są upamiętnione tablicami pamiątkowymi, które są umieszczone na fasadach budynków. Dzięki nim potomni mogą przypominać sobie o tej bogatej literackiej historii, która rozgrywała się w tych miejscach.
Architektura
Budynek Domu Literatów w Łodzi odznacza się nowoczesnym stylem architektonicznym, który można przypisać do epoki z 1937 roku. Charakteryzuje się on wyrafinowanym projektowaniem, które wprowadza wiele interesujących szczegółów.
Warto zauważyć, że kamienica przy al. Mickiewicza 15 wykazuje specyficzne cechy stylu okrętowego, potocznie nazywanego streamline. Jego zaokrąglone kształty przywodzą na myśl linie statków, co nadaje budynkowi niepowtarzalny charakter. Eksterior obydwu kamienic jest stonowany i jednorodny, co podkreśla ich elegancki wygląd.
Dolne partie budynków mają rustykowane wykończenie, które przyciąga wzrok swoją fakturą, podczas gdy wyższe kondygnacje zdobi jasny tynk. Elewacje zostały podzielone na prostokątne pola, co nadaje im efektowny i harmonijny układ wizualny.
Kiedy przyjrzymy się bliżej budynkowi przy al. Mickiewicza, zauważymy podłużne balkony, które dodają lekkości konstrukcji. Z kolei kamienica przy al. Kościuszki 98 wyróżnia się trzema wykuszami, które przyczyniają się do jej unikatowego stylu. Obie kamienice są również ujednolicone od strony podwórzy, utrzymane w białej cegle klinkierowej, co podkreśla ich spójną estetykę.
Na każdym z obiektów znajdują się liczne balkony, które nie tylko stanowią funkcjonalny element, ale również wzbogacają całkowity wyraz architektoniczny. Wszystkie te aspekty sprawiają, że Dom Literatów w Łodzi wyróżnia się na tle innych budynków.
Przypisy
- WojciechW. Źródlak, Za fasadami łódzkich kamienic i domów [online], 15.02.2021 r.
- Monik@, baedeker łódzki: Paweł Lewy i… „styl 1937 roku” w Łodzi. [online], baedeker łódzki, 21.06.2016 r. [dostęp 06.04.2021 r.]
- KrzysztofK. Stefański, BłażejB. Ciarkowski, Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, 2018, s. 95, ISBN 978-83-7729-440-6.
- In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Paweł Lewy [online], Izba Architektów RP [dostęp 06.04.2021 r.]
- In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Radosław Wiktor Hans [online], Izba Architektów RP [dostęp 06.04.2021 r.]
- Łódź - Kamienica Enderów - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 06.04.2021 r.]
- Łódź w latach 50. i 60. XX wieku. Kocie łby i odrapane mury, ale za to ile drzew i przechodniów - zdjęcie nr 1 [online], gazetapl [dostęp 06.04.2021 r.]
- a b c Google Maps [online], Google Maps [dostęp 06.04.2021 r.]
- a b c MrM. SCOTT MrM., Mr SCOTT jedzie do... (-:: WYCIECZKA Nr 146 "Sanie, Aleksandrów Łódzki i Bełdów" [online], Mr SCOTT jedzie do... (-: [dostęp 06.04.2021 r.]
- a b Por (red.), Łódzcy literaci zmieniają siedzibę [online], lodz.wyborcza.pl, 14.02.2002 r. [dostęp 06.04.2021 r.]
- Krzysztof Stefański, "Atlas architektury dawnej Łodzi do 1939 roku", Łódź 2008.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Dom mieszkalny urzędników Banku Polskiego w Łodzi | Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich w Łodzi | Kamienica Abrahama Prussaka w Łodzi | Kamienica Alojzego Balle w Łodzi | Kamienica Dawida Sendrowicza w Łodzi | Kamienica Edwarda Lungena | Kamienica Gottlieba Beera w Łodzi | Kamienica Helmuta Schwartza | Kamienica Hermana Konstadta w Łodzi | Kamienica I.K. Poznańskiego w Łodzi | Dom Krystiana Wendischa | Kamienica Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu w Łodzi | Kamienica Scheiblerów w Łodzi | Kamienica Steigertów w Łodzi | Esplanada w Łodzi | Kamienica Szymela i Heleny Wileńskich w Łodzi | Kamienica Schmidtów w Łodzi | Kamienica Karola Kretschmera | Kamienica Józefa Czapiewskiego w Łodzi | Kamienica II Łódzkiego Towarzystwa Pożyczkowo-OszczędnościowegoOceń: Dom Literatów w Łodzi