Anna Rynkowska

---

Rodzina i nauka

Anna Rynkowska przyszła na świat w Łodzi, w rodzinie o robotniczych tradycjach. Jej rodzicami byli Jan Staniszewski oraz Marianna z Bugajków, którzy osiedli w Łodzi z guberni kaliskiej na przełomie XIX wieku.

W latach 1911–1915 uczęszczała do szkoły powszechnej w Łodzi, gdzie wyróżniała się jako uczennica. Dzięki wsparciu nauczycielki, zdołała dostać się do prywatnego gimnazjum Janiny Prysewiczówny w tym samym mieście. Rynkowska w swoich wspomnieniach podkreślała, że to właśnie gimnazjum, a zwłaszcza jej koleżanki z klasy, miały ogromny wpływ na jej rozwój. Razem z rówieśniczkami uczyły się rysunku, malarstwa oraz nauk językowych, co okazało się niezwykle przydatne w jej późniejszej karierze akademickiej.

Anna Rynkowska posługiwała się sześcioma językami obcymi, co wiązało się z jej ambitnymi planami zawodowymi. Egzamin dojrzałości zdała w 1922 roku z wynikiem znacznie powyżej przeciętnej, co otworzyło jej drzwi do dalszej edukacji i kariery naukowej.

Studia i praca zawodowa

Anna Rynkowska, po zakończeniu nauki w gimnazjum w 1922 roku, zaczęła pracować jako nauczycielka w Szkole Powszechnej nr 28 usytuowanej przy ul. Franciszkańskiej 76. Jej zaangażowanie w edukację trwało aż do 12 grudnia 1939 roku. Podczas pracy w szkole, Anna stale podnosiła swoje kwalifikacje. W okresie od 1922 do 1933 roku ukończyła trzy kursy metodyczne oraz dwuletni Wyższy Kurs Nauczycielski. Zaczęła również studia na Uniwersytecie Warszawskim, na Wydziale Prawa, licząc na to, że pomoże jej to w nauce na odległość, jednakże te plany nie powiodły się. Dopiero w 1930 roku, wstąpiła na Wydział Nauk Humanistycznych Wolnej Wszechnicy Polskiej, w oddziale w Łodzi, gdzie pod okiem Natalii Gąsiorowskiej ukończyła studia w 1936 roku z wynikiem bardzo dobrym. Rynkowska uzyskała stopień magistra w 1937 roku na Uniwersytecie Warszawskim. Niestety, jej studia doktoranckie zostały przerwane przez wybuch wojny.

W czasie II wojny światowej Anna została wysiedlona do Głowna, w ramach Generalnej Guberni. Tam, razem z mężem Józefem Rynkowskim, który również był pedagogiem, zorganizowali i prowadzili tajne nauczanie, co było istotną formą oporu wobec okupanta.

Po wojnie, Rynkowska aktywnie uczestniczyła w tworzeniu Katedry Historii Społeczno-Gospodarczej Polskiej i Powszechnej na Uniwersytecie Łódzkim. W tym czasie pełniła funkcje starszego asystenta oraz adiunkta u prof. Natalii Gąsiorowskiej. Przed wojną była asystentem w Katedrze Historii Społeczno-Gospodarczej Oddziału Łódzkiego Wolnej Wszechnicy Polskiej, która była kierowana przez Gąsiorowską. W 1947 roku pod jej opieką Rynkowska zaczęła pisać doktorat na temat Działalności gospodarczej władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831, który został wydany w 1951 roku.

W latach 1950–1973 Anna Rynkowska piastowała stanowisko kustosza oraz pracownika w Archiwum Państwowym w Łodzi. Jako pracownik naukowy tego archiwum przez 20 lat zajmowała się gromadzeniem i opracowywaniem akt związanych z przemysłem oraz bankowością. Była organizatorem i kierownikiem Oddziału Akt Gospodarczych. Rynkowska, w latach 1967–1971, nauczała również języka włoskiego na Uniwersytecie Łódzkim, co świadczy o jej wszechstronności i pasji do nauczania.

Działalność pozazawodowa

Anna Rynkowska, jako osobowość aktywna w środowisku archiwistycznym i bibliotekarskim, pełniła kluczową rolę w rozwoju tych dziedzin w Łodzi. Była współzałożycielką łódzkiego oddziału Stowarzyszenia Archiwistów i Bibliotekarzy, a także pierwszą przewodniczącą Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Archiwistów Polskich.

Poza tym, angażowała się również w działalność Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, gdzie była członkiem zarządu w latach 1948–1952. Jej wiedza i pasja przekładały się na bliską współpracę z Łódzkim Towarzystwem Naukowym, skupionym na naukowych badaniach i edukacji.

Rynkowska nie ograniczała swojej aktywności jedynie do Polski. Była członkiem uznanego włoskiego towarzystwa, Accademia Adamo Mickiewicz di Storia e Literatura Polacca e Slava, co świadczy o jej szerokich horyzontach i międzynarodowych powiązaniach w świecie nauki i literatury.

Działalność naukowa

Anna Rynkowska to wybitna postać, która odegrała kluczową rolę w badaniach nad historią regionalną, szczególnie związanych z Łodzią i jej okolicami. Współpraca przy tworzeniu Polskiego Słownika Biograficznego (PSB) oraz członkostwo w Komitecie Redakcyjnym tej publikacji od 1969 roku tylko podkreślają jej znaczenie w polskiej historiografii.

W dorobku naukowym Rynkowskiej wyróżniają się dwa główne nurty badawcze. Pierwszy dotyczy historii regionalnej, w tym badań nad dziejami Łodzi. W ramach tej tematyki opublikowała szereg prac, takich jak: Działalność gospodarcza władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831 (1951), Przemysł lniany w Łodzi w latach 1822–1832 (1938), Osada fabryczna Mania i jej dzierżawcy (1980) oraz Przedsiębiorstwo Ludwika Geyera w latach 1828–1870 (1975). Jej pionierska monografia Ulica Piotrkowska z 1970 roku, oraz artykuły dotyczące innych miejscowości, w tym Rozwój przemysłu w Kaliszu w latach 1815–1831 (1951) i Sytuacja ekonomiczna i społeczna robotników kaliskich w XIX wieku (1962), ujawniają głęboką znajomość lokalnych realiów.

Drugi nurt badań Rynkowskiej koncentruje się na Wiośnie Ludów. W tej dziedzinie powstały takie prace jak Wiosna Ludów w Italii (w W stulecie Wiosny Ludów, tom II, 1949) oraz Wojciech Darasz (1808–1852) (w W stulecie Wiosny Ludów, tom IV, 1951). Rynkowska przygotowała również do druku tom wspomnień W. Darasza, zatytułowany Pamiętnik emigranta (1953). Dodatkowo, interesowała się wydawaniem źródeł dotyczących rozwoju Łodzi, pakując w publikację Początki rozwoju kapitalistycznego miasta Łodzi 1820–1824 (w Materiałach do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, tom IV, 1960).

W trakcie swojej kariery naukowej Rynkowska uzyskała tytuł docenta. Od 1969 roku aktywnie uczestniczyła w pracach Rady Ochrony Dóbr Kultury przy Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Miasta Łodzi, co świadczy o jej zaangażowaniu w ochronę dziedzictwa kulturowego.

Prywatnie, jej mąż Józef Rynkowski był znanym nauczycielem w Łodzi. W roku szkolnym 1934/1935 uczył w Szkole Powszechnej nr 36, zlokalizowanej przy ul. Drewnowskiej 88. Zgodnie z Księgą Adresową m. Łodzi z lat 1937-1939, zamieszkiwali oni przy ul. Srebrzyńskiej 89 (na osiedlu im. J. Montwiłła-Mireckiego).

Rynkowska jest najbardziej znana w Łodzi jako autorka fundamentalnej monografii Ulica Piotrkowska, wydanej przez Wydawnictwo Łódzkie w 1970 roku. Praca ta do dziś cieszy się uznaniem zarówno wśród historyków, jak i pasjonatów historii Łodzi, którzy traktują ją jako nieodłączny element swoich zbiorów.

Działalność popularyzatorska

Działalność Anny Rynkowskiej w zakresie popularyzacji historii, ze szczególnym naciskiem na historię gospodarczą Łodzi, ma swoje unikalne miejsce w jej twórczości. Włożyła ogromny wysiłek w podnoszenie świadomości społecznej na temat przeszłości Łodzi.

W związku z tym, jej artykuły ukazywały się w różnych publikacjach, w tym przewodnikach oraz folderach, a także na łamach lokalnej prasy. Wśród jej osiągnięć warto wymienić długotrwałą współpracę z „Panoramą”, będącą dodatkiem do „Dziennika Łódzkiego”, jak również z „Odgłosami”. Działała na rzecz upowszechnienia wiedzy, prowadząc odczyty w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej (TWP).

Nie tylko publikacje były jej domeną; przez lata pełniła również rolę opiekuna zabytków, będąc członkiem Łódzkiej Rady Ochrony Dóbr Kultury i aktywnie uczestniczyła w ochronie i promowaniu kulturowego dziedzictwa swojego regionu.

Wyróżnienia i odznaczenia

Anna Rynkowska, wybitna postać w dziedzinie nauki oraz działalności społecznej, została odznaczona za swoje wieloletnie osiągnięcia zarówno w pracy zawodowej, jak i w działalności edukacyjnej. Wyróżnienia państwowe oraz resortowe, które zdobyła, obejmują:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, przyznany jej za tajne nauczanie.

W uznaniu jej wkładu w badania nad historią Łodzi, Rynkowska została uhonorowana tytułem „Łodzianki roku 1971”, co stało się efektem jej znaczącej publikacji pt. „Ulica Piotrkowska”.

Po jej śmierci 30 października 1984 roku, została pochowana na cmentarzu na Dołach, w części korespondencyjnej (kwatera XII, rząd 18, grób 1).

Pamięć o Annie Rynkowskiej została uhonorowana w 1994 roku, gdy postanowiono nazwać jej imieniem aleję, która łączy al. Kościuszki oraz ul. Wólczańską.

---

Oceń: Anna Rynkowska

---